(Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 18 Aralık
1979 tarih ve 34/180 sayılı Kararıyla kabul edilip imza, onay ve katılıma
açılmıştır. Sözleşme 27(1). maddeye uygun olarak 3 Eylül 1981 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. Türkiye Antlaşmayı 11 Haziran 1985 tarihinde onaylamıştır.
3232 Sayılı Onay Kanunu 25 Haziran 1985 gün ve 18792 Sayılı Resmi
Gazete'de yayınlanmıştır.)
BAŞLANGIÇ
Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,
Birleşmiş Milletler Şartı'nın temel insan
haklarına, insanlık onuru ve insanın değeri ile erkeklerin ve kadınların haklar
bakımından eşitliğine olan inancını yeniden teyit ettiğini kaydederek,
İnsan Hakları Evrensel
Bildirisi'nin ayrımcılığın kabul edilemezliği
prensibini teyit ettiğini ve bütün insanların onurları
ve hakları bakımından eşit ve özgür doğduklarını ve herkesin cinsiyet dayanan
ayrım da dahil, bu Bildiri'de yer alan hiç bir ayrımcılığa tabi tutulmaksızın
haklara ve özgürlüklere sahip olduklarını ilan etmiş olması kaydederek,
İnsan Haklarına dair
Uluslararası Sözleşmelere Taraf olan Devletlerin,
erkeklere ve kadınlara ekonomik, sosyal,
kültürel, kişisel ve siyasal haklardan yararlanmaları
konusunda eşit haklar sağlama yükümlülüğü altında bulunduğunu
kaydederek,
Birleşmiş Milletler ve
onun uzman kuruluşlarının gözetiminde meydana
getirilen uluslararası Sözleşmelerin erkekler ve kadınlar arasında hak
eşitliği sağlamaya çalıştığını dikkate alarak,
Birleşmiş Milletler ve onun uzman kuruluşları
tarafından kabul edilen kararların, bildirilerin ve tavsiye kararlarının
erkekler ve kadınlar arasında hak eşitliği sağlamaya çalıştığını kaydederek,
Ancak bu gibi çeşitli
belgelere rağmen, kadınlara karşı ayrımcılığın yaygın
bir şekilde devam etmesinden kaygı duyarak,
Kadınlara karşı ayrımcılığın
hak eşitliği ve insanlık onuruna saygı
prensiplerini ihlal etmesinin, kadınların erkeklerle eşit bir
biçimde ülkenin siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamına katılmalarına
bir engel oluşturduğunu, toplumun ve ailenin refah düzeyinin
artmasına mani olduğunu ve ülkelerinin ve insanlığın
hizmetinde bulunan kadınların yeteneklerini tam
olarak geliştirmelerini daha da güçleştirdiğini akılda
tutarak,
Yoksulluk içinde bulunan
kadınların yiyecek, sağlık, eğitim, öğretim ve
iş imkanları ile diğer ihtiyaçlarını karşılamada yeterli
imkanı bulamamalarından kaygı duyarak,
Hakkaniyet ve adalet esaslarına dayanan yeni
uluslararası ekonomik düzenin, erkekler ile kadınlar arasında eşitliğin
sağlanmasına doğru önemli ölçüde katkıda bulunacağına inanarak,
Apartheid'in, her türlü
ırkçılığın, ırkçı ayrımcılığının, koloniciliğin, yeni
koloniciliğin, saldırganlığın, yabancı işgalinin, bir Devlet üzerinde
egemenlik kurmanın ve iç işlerine karışmanın ortadan kaldırılmasının,
erkeklerin ve kadınların haklardan tam olarak yararlanmaları için esas olduğunu
vurgulayarak,
Uluslararası barış ve
güvenliğin güçlendirilmesinin, uluslararası gerilimin giderilmesinin,
sosyal ve ekonomik sistemleri ne olursa olsun bütün Devletler arasında
karşılıklı işbirliği yapılmasının, genel ve tam bir silahsızlanmaya
gidilmesinin, özelikle sıkı ve etkili bir
uluslararası kontrol altında nükleer silahsızlanmanın,
ülkeler arasında adalet, eşitlik ve karşılıklı
menfaat prensiplerinin kabul edilmesinin ve
yabancı ve koloni hakimiyeti ve
yabancı işgali altındaki halkların self-
determinasyon ve bağımsızlık
haklarını tanımakla beraber ulusal egemenliğe ve ülke
bütünlüğüne saygı göstermenin, toplumsal ilerlemeyi ve gelişmeyi
sağlayıp bunun sonucu olarak erkekler ile
kadınlar arasında tam bir eşitliğe ulaşılmasına katkıda
bulunacağını teyit ederek, Bir ülkenin bütünüyle gelişmesi, yeryüzündeki
refahın artması ve özgürlüğün gerçekleşmesi için, her alanda kadınların
erkeklerle aynı şartlar altında eşit bir biçimde katılmaları gerektiğinin
farkında olarak,
Ailenin ve toplumun
gelişmesine kadının büyük katkısının henüz tam
olarak kabul edilmemiş olduğunu, anneliğin toplumsal bakımdan önemi
ile her iki eşin aile içindeki ve çocuğun yetiştirilmesindeki rolünü
akılda tutarak ve kadının doğurganlıktaki
rolünün ayrımcılık için bir temel
sayılamayacağının ve fakat çocuğun yetiştirilmesinde kadın ve
erkek ile toplumun bir bütün olarak
sorumluluğu paylaşmalarını gerektirdiğinin farkında olarak,
Erkekler ile kadınlar arasında tam bir eşitliğin
gerçekleşmesi için erkekler ile birlikte kadınların da toplum ve aile içindeki
geleneksel rollerinin değişmesine ihtiyaç bulunduğundan,
Kadınlara karşı Ayrımcılığın
Tasfiye edilmesi hakkındaki Bildiri'de yer
verilen prensiplerin uygulanmasına ve
bu amaçla her türlü ayrımcılığın ve görünümlerinin tasfiye
edilmesi için gerekli her türlü tedbiri almaya karar vererek,
Aşağıdaki konularda anlaşmışlardır:
Madde 1- Kadınlara
karşı ayrımcılığın tanımı
Bu Sözleşmenin amacı bakımından
.kadınlara karşı ayrımcılık. terimi siyasal,
ekonomik, sosyal, kültürel, kişisel veya diğer
alanlardaki kadın ve erkek eşitliğine
dayanan insan haklarının ve temel özgürlüklerin,
medeni durumları ne olursa olsun kadınlara
tanınmasını, kadınların
bu haklardan yararlanmalarını veya
kullanmalarını engelleme veya hükümsüz kılma
amacını taşıyan veya bu sonucu doğuran cinsiyete dayalı her hangi
bir ayrım, dışlama veya kısıtlama anlamına gelir.
Madde 2- Hukuki alanda tedbirler alma
yükümlülüğü
Taraf Devletler kadınlara karşı ayrımcılığın her
biçimini yasaklayıp, her türlü vasıtayla ve hiç vakit kaybetmeden
kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etme
politikası izlemeyi kabul ederler ve bu
amaçla aşağıdaki konularda taahhütte bulunurlar:
a) Erkeklerin ve kadınların
eşitliği prensibini henüz ulusal anayasalarına
veya diğer ilgili mevzuatlarına içselleştirmemişler ise, bu
prensibi içselleştirmeyi ve yasalar ve diğer uygun vasıtalarla bu prensibin
pratik olarak uygulanmasını sağlamak;
b) Kadınlara karşı her
türlü ayrımcılığı yasaklayan ve gerektiği taktirde
yaptırımlar getiren gerekli mevzuatı çıkarmak ve diğer tedbirleri
almak;
c) Kadınların haklarını erkeklerle eşit bir
biçimde koruyacak hukuki mekanizmalar kurmak ve yetkili ulusal yargı yerleri
ile diğer kamu kurumları vasıtasıyla her hangi bir ayrımcılık karşısında
kadınların etkili bir biçimde korunmasını sağlamak;
d) Kadınlara karşı ayrımcılık
niteliğindeki bir eylem veya uygulamadan kaçınmak ve kamu
kurum ve kuruluşların bu yükümlülüğe uygun davranmalarını sağlamak;
e) Her hangi bir kişi, kurum veya kuruluş
tarafından kadınlara karşı ayrımcılık yapılmasını önlemek için gerekli her
türlü tedbiri almak;
f) Kadınlara karşı ayrımcılık
oluşturan mevcut yasaları, hukuki düzenlemeleri,
gelenekleri ve uygulamaları değiştirmek veya kaldırmak için gerekli her
türlü tedbiri almak;
g) Kadınlara karşı ayrımcılık oluşturan bütün
ulusal ceza hükümleri kaldırmak;
Madde 3- Siyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda
tedbir alma yükümlülüğü
Taraf Devletler kadınların tam olarak gelişmelerini
ve ilerlemelerini sağlamak üzere, erkeklerle eşitlik temeline dayanan insan
haklarını ve temel özgürlüklerini güvence altına almak ve kullanmalarını
sağlamak amacıyla, mevzuat çıkarmak da dahil her alanda ve özellikle siyasal,
sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda gerekli her türlü tedbiri alır.
Madde 4- Geçici olarak alınan özel tedbirler
1. Erkekler ile kadınlar arasındaki eşitliği
fiilen gerçekleştirmeyi hızlandırmak için Taraf
Devletlerin aldıkları geçici tedbirler, bu Sözleşmede
tanımlanan bir ayrımcılık şeklinde görülemez; ancak bunlar hiçbir
şekilde eşitlikçi olmayan veya farklı
türden standartların sürdürülmesi sonucunu doğuramaz;
fırsat ve muamele eşitliğini sağlama amacı gerçekleştiğinde bu
tedbirlerin uygulanmasına son verilir.
2. Anneliği korumak amacıyla bu Sözleşmedeki
tedbirler de dahil Taraf Devletler tarafından alınan
bütün özel tedbirler ayrımcılık şeklinde görülemez.
Madde 5- Önyargıların ve geleneklerin tasfiye
edilmesi
Taraf Devletler aşağıdaki konularda gerekli
tedbirleri alırlar:
a) Her iki cinsten birinin aşağı veya üstün
olduğu veya erkekler ile kadınların basma kalıp rollere sahip oldukları
düşüncesine dayanan bütün önyargılar ve gelenekler ile her türlü uygulamayı
tasfiye etmek amacıyla erkeklerin ve kadınların sosyal ve kültürel davranış
tarzlarını değiştirmek;
b) Ailede verilen eğitimin,
toplumsal bir işlev olarak anneliğin
gerektiği şekilde anlaşılmasını ve çocuğun
büyütülmesinde ve yetiştirilmesinde erkeklerin ve
kadınların ortak sorumluluğunun kabul edilmesini, yani
çocuğun menfaatlerinin her durumda öncelik taşıdığını de içermesini sağlamak.
Madde 6- Kadın satışının yasaklanması
Taraf Devletler her
hangi bir biçimde kadın satışını ve kadınların
fahişeleştirilerek istismar edilmelerini
son erdirmek için mevzuat çıkarmak da dahil, gerekli her
türlü tedbiri alır.
Madde 7- Oy verme, seçilme ve katılma hakkı
Taraf Devletler ülkenin siyasal ve kamusal
yaşamında kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü
tedbiri alır ve özellikle kadınların erkeklerle eşit şekilde aşağıdaki
haklarını güvence altına alır:
a) Bütün seçimlerde ve
referandumlarda oy kullanmak ve kamusal olarak
seçim yapılan bütün organlara seçilebilmek hakkı;
b) Hükümet politikalarının
formüle edilmesine ve bunların uygulanmasına
katılma hakkı ile kamu görevlerine atanma ve idarenin her
düzeyinde kamusal görevleri yerine getirme hakkı;
c) Hükümet dışı kuruluşlar ile ülkenin kamusal
ve siyasal yaşamıyla ilgili kuruluşlara katılma hakkı.
Madde 8- Hükümeti temsil hakkı
Taraf Devletler kadınların
erkeklerle aynı şekilde ve hiç bir
ayrımcılığa tabi tutulmaksızın Hükümetlerini uluslararası düzeyde
temsil etmeleri ve uluslararası örgütlerin çalışmalarına katılmaları için
gerekli her türlü tedbiri alır.
Madde 9- Vatandaşlık hakkı
1. Taraf Devletler
vatandaşlığın kazanılması, değiştirilmesi, sürdürülmesi
konusunda kadınlara erkeklerle eşit haklar tanır.
Taraf Devletler özellikle, bir yabancı ile evlenmenin
veya evlilik sırasında kocanın vatandaşlık
değiştirmesinin, otomatik olarak kadının da
vatandaşlık değiştirmesine, Vatansız kalmasına veya zorla kocanın
vatandaşlığına geçmesine neden olmamasını sağlar.
2. Taraf Devletler çocukların
vatandaşlığı konusunda kadınlara erkeklerle eşit haklar sağlar.
Madde 10- Eğitim hakkı
Taraf Devletler eğitim
alanında kadınların erkeklerle aynı haklara sahip
olmalarını sağlamak için kadınlara karşı
ayrımcılığı tasfiye etmek üzere gerekli her
türlü tedbiri ve kadınlarla özellikle erkeklerin
eşitliğine dayanan aşağıdaki tedbirleri alır:
a) Meslek ve sanat rehberliği verilmesinde,
kentsel alanlarda olduğu gibi kırsal alanlarda da eğitim kuruluşlarına girme ve
bu kuruluşlardan diploma almada eşit şartların
sağlanması; bu eşitlik okul öncesi eğitim ile genel,
teknik, mesleki ve yüksek teknik eğitimde ve her çeşit mesleki öğretimde
sağlanır;
b) Aynı öğretim programına katılmaları,
aynı sınavlara girmeleri, nitelik bakımından aynı düzeydeki
eğitimcilerden eğitim almaları, aynı nitelikteki bina ve eğitim araçlarına
sahip olmaları sağlanır;
c) Erkeklerin ve kadınların
kalıplaşmış rolleriyle ilgili kavramların eğitimin
her düzeyinden ve biçiminden tasfiye edilmesi için karma eğitim ve
bu amaca ulaşılmasına yardımcı olacak diğer eğitim türleri teşvik edilir ve
özellikle okul kitapları ve ders programların gözden geçirilir ve bu öğretim
metoduna göre uyarlanır;
d) Burs ve diğer eğitim yardımlarından
yararlanmada aynı imkanlar sağlanır;
e) Erkekler ile kadınlar
arasında varolan eğitim açığını mümkün olan en
kısa sürede kapatmayı amaçlayan yetişkinler için programlar ile
okuma yazma programları da dahil, sürekli
eğitim programlarına katılmaları konusunda aynı imkanlar sağlanır;
f) Kız öğrencilerin okuldan
ayrılma oranlarının düşürülmesi ve okuldan erken
ayrılan kızlar ve kadınlar için eğitim programları düzenlenir;
g) Spora ve beden eğitimine faal olarak
katılmalarını sağlamak için aynı imkanlar tanınır;
h) Aile planlaması hakkında bilgi ve tavsiyeler
dahil, aile sağlığını ve iyiliğini sağlayamaya yardımcı olacak özel bazı
eşitsel bilgiler verilir.
Madde 11- Çalışma hakkı
1. Taraf Devletler istihdam
alanında erkekler ile kadınların eşitliğini sağlayacak
şekilde kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için kadınlara aynı
hakları ve özellikle aşağıdaki hakları tanır:
a) Her insanın vazgeçilmez bir hakkı olan
çalışma hakkı;
b) İstihdam konularında seçim
yapılırken aynı ölçülerin uygulanması da dahil, aynı
istihdam imkanlarından yararlanma hakkı;
c) Mesleğini ve işini serbestçe seçme hakkı,
meslekte ilerleme hakkı, iş güvenliğine sahip olma ve hizmet karşılığı
imkanlardan ve menfaatlerden yararlanma hakkı ile, çıraklık eğitimi, ileri
düzeyde mesleki eğitim ve bilgi yenileme eğitimi gibi mesleki eğitim ve
yenileme eğitimi alma hakkı;
d) Tazminatlar da dahil eşit ücret alma ve eşit
değerde yapılan işe karşı eşit muamele görme ile birlikte işin niteliğinin
değerlendirilmesinde eşit muamele görme hakkı;
e) Özellikle emeklilik, işsizlik, hastalık,
malullük, yaşlılık ve diğer iş göremezlik gibi hallerde sosyal güvenlik hakkı
ile birlikte ücretli izin hakkı;
f) Sağlığın korunması ve doğurganlık yeteneğinin
korunması da dahil, çalışma şartlarında güvenlik hakkı;
2. Taraf Devletler, evlilik veya annelik
sebepleriyle kadına karşı ayrımcılık yapılmasını engellenmek ve çalışma hakkını
etkili bir biçimde korumak için aşağıdaki tedbirleri alırlar:
a) Hamilelik veya annelik
izni sebebiyle işe son verilmesini ve
medeni duruma dayanılarak işten
çıkarma şeklinde ayrımcılık yapılmasını cezaya tabi tutarak
yasaklar;
b) İşi, işte kıdemi veya
sosyal hakları kaybetmeden ücretli olarak veya
buna benzer menfaatler sağlanarak annelik izni verilmesine dair
düzenleme yapar;
c) Anne ve babanın aile
içi yükümlülüklerini, çalışma yaşamındaki sorumluluklarıyla ve toplumsal
yaşama katılmalarıyla uyumlaştırabilmeleri için, özellikle
çocuk bakım kurumlarının kurulmasını ve geliştirilmesini
istemek suretiyle, gerekli destekleyici sosyal hizmetlerin sağlanmasını teşvik
eder;
d) Hamilelik sırasında
kendilerine zarar verebilecek işlerde çalışan
kadınların özel olarak korunmasını sağlar;
3. Bu madde kapsamına
giren koruyucu yasal önlemler, bilimsel ve
teknolojik bilgilerin ışığında periyodik olarak gözden
geçirilir ve gerekli görüldüğü takdirde düzeltilir, kaldırılır veya
genişletilir.
Madde 12- Sağlık hakkı
1. Taraf Devletler sağlık alanında erkekler ile
kadınların eşit şekilde, aile planlaması hizmetleri de dahil sağlık
hizmetlerinden yararlanmalarını sağlamak üzere kadınlara Karar ayrımcılığı
tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır.
2. Taraf Devletler bu
maddenin birinci fıkrasındaki hükümlere bakmaksızın,
hamilelik dönemi, doğum dönemi ve doğum sonrası dönem ile ilgili olarak
kadınlara, gerektiği takdirde ücretsiz olarak, gerekli hizmetleri sağlar; bunun
yanında hamilelik ve emzirme döneminde yeterli hizmet verir.
Madde 13- Ekonomik ve sosyal yaşamın diğer
alanlarındaki haklar
Taraf Devletler ekonomik ve
sosyal yaşamın diğer alanlarında erkekler ile
kadınların eşit şekilde aynı haklardan
yararlanmasını sağlamak üzere kadınlara
karşıayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü
tedbiri alır ve özellikle aşağıdaki hakları tanır:
a) Aile tazminatlarından yararlanma hakkı;
b) Banka kredisi alma, ipotek ettirme ve diğer
mali imkanlardan yararlanma hakkı;
c) Eşlendirici faaliyetler ile her türlü sportif
ve kültürel faaliyetlere katılma hakkı;
Madde 14- Kırsal alandaki kadınların hakları
1. Taraf Devletler kırsal alanda
yaşayan ve kayıt dışı sektörlerde çalışarak
ailelerinin ekonomik yaşamlarına önemli katkıda bulunan kadınların
karşılaştıkları özel sorunları dikkate alır ve bu Sözleşmenin hükümlerinin
kırsal alanda yaşayan kadınlara uygulanmasını sağlamak için gerekli her türlü
tedbiri alır.
2. Taraf Devletler
erkekler ile kadınlar arasında eşitliği sağlamak üzere,
kırsal alanda meydana gelen gelişmelere katılmaları ve bu
gelişmelerden yararlanmaları için kırsal alanda yaşayan kadınlara karşı
ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır ve bu kadınlara
özellikle aşağıdaki hakları tanır;
a) Her düzeydeki plânlamanın yapılmasına ve
uygulanmasına katılma hakkı;
b) Aile planlamasında
bilgilendirme, danışmanlık ve hizmet verme de
dahil, yeterli sağlık hizmetinden yararlanma hakkı;
c) Sosyal güvenlik programlarından doğrudan
yararlanma hakkı;
d) Okuma-yazma ile ilgili
öğretim de dahil, teknik yeterliliklerini artırmak
için halka açık olan ve geliştirmeye yönelik
hizmetler ile birlikte her türlü resmi veya gayri resmi eğitim ve öğretimden
yararlanma hakkı;
e) Adam çalıştırma veya çalışma suretiyle
ekonomik imkanlardan eşit bir biçimde yararlanmalarını sağlamak için ferdi
gruplar ve topluluklar örgütleme hakkı;
f) Her türlü toplumsal faaliyetlere katılma
hakkı;
g) Tarımsal kredi ve borç alma, pazarlama
imkanlarına ulaşma, toprak ve tarım reformunda gerekli teknolojiden yararlanma
ve eşit muamele görme ile iskan programlarından yararlanma hakkı;
h) Özellikle konut, sağlık, aydınlanma, içme
suyu, ulaşım ve iletişim hizmetleriyle ilgili yeterli yaşam standartlarından
yararlanma hakkı.
Madde 15- Hukuk önünde eşitlik hakkı
1. Taraf Devletler kadınların erkeklerle hukuk
önünde eşitliğini kabul eder.
2. Taraf Devletler hukuki meselelerde kadınların
erkeklerle aynı hukuki ehliyete sahip olmalarını ve bu ehliyeti kullanmaları
için aynı imkanlara sahip olmalarını kabul eder. Taraf Devletler özellikle,
Sözleşme yapma ve malların idaresi konusunda kadınlara
eşit haklar tanır ve mahkeme ve yargı
yerleri önündeki davaların her
aşamasında eşit muamele görmelerini sağlar.
3. Taraf Devletler, kadının
hukuki ehliyetini kısıtlamaya yönelik hukuki
sonuç doğuran bütün Sözleşmelerin ve her türlü özel belgenin
hükümsüz sayılacağını kabul eder.
4. Taraf Devletler, kişilerin seyahat hakkı
ve yerleşme ve konutu seçme özgürlüğü ile ilgili yasalarda erkeklere ve
kadınlara eşit haklar tanımayı kabul eder.
Madde 16- Evlenme ve aile ilişkileri alanındaki
haklar
1. Taraf Devletler evlilik ve aile ilişkileri
ile ilgili bütün konularda kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli
her türlü tedbiri alır ve özelikle erkeklerle kadınların eşitliğini öngören
aşağıdaki hakları tanır:
a) Evlenmede aynı hakka sahip olma;
b) Serbestçe eş seçmede ve serbest ve kendi
rızasıyla evlenmede aynı hakka sahip olma;
c) Evlilik döneminde ve boşanma
sırasında aynı haklara ve yükümlülüklere sahip olma;
d) Medeni durumları ne olursa olsun, anne ve
baba olarak çocuklarla ilgili konularda aynı haklara ve yükümlülüklere sahip
olma; her hal ve karda çocukların menfaatlerine üstünlük tanınır;
e) Çocukların sayısına ve
dünyaya getirilme zamanına serbestçe ve makulce
karar verme konusunda aynı hakka sahip olma
ve bu hakları kullanabilmeleri için gerekli
bilgiye, eğitime ve araçlara sahip olma;
f) Velayet, vasilik, kayyımlık
ve evlat edinme veya bu kavramların bulunduğu
ulusal mevzuattaki benzer kurumlar bakımından aynı
haklara ve yükümlülüklere sahip olma; her
hal ve karda çocukların menfaatlerine üstünlük tanınır;
g) Soyadı, meslek ve iş seçme hakları da dahil
karı ve koca olarak aynı kişisel haklara sahip olma;
h) Eşlerin malarına sahip olma, kazanma,
işletme, idare etme, kullanma ve mallarını bir bedel karşılığında veya bedelsiz
olarak elden çıkarma konusunda aynı haklara sahip olma.
2. Çocuğun nişanlandırılması
ve evlendirilmesi hiç bir hukuki sonuç
doğurmaz; asgari evlenme yaşını tespit etmek ve evliliklerin resmi
sicile kaydının zorunlu hale getirilmesi için yasama tedbirleri de dahil
gerekli tüm işlemler yapılır.
Madde 17- Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Tasfiye
edilmesi Komitesi
1. Bu Sözleşmenin
uygulanmasında meydana gelen gelişmeleri incelemek amacıyla
(bundan sonra .Komite. diye geçecek olan) bir Kadınlara
Karşı Ayrımcılığın Tasfiye edilmesi Komitesi kurulur;
Komite Sözleşmenin yürürlüğe girmesi sırasında on
sekiz, ve Sözleşmenin otuz beş Taraf Devlet tarafından
onaylanmasıveya katılmasından sonra yirmi üç tane
yüksek ahlaki niteliklere ve Sözleşmenin kapsadığı alanda
ehliyete sahip uzmanlardan meydana gelir. Uzmanlar Taraf
Devletlerin vatandaşları arasından ve bu
Devletler tarafından seçilirler ve uzmanlar kendi şahsi sıfatlarıyla
görev yaparlar; uzmanların seçiminde coğrafi dağılım
dengesine ve farklı uygarlık biçimleri ile
birlikte başlıca hukuk sistemlerinin temsil edilmesine
özen gösterilir.
2. Komite üyeleri Taraf Devletlerce aday
gösterilen kişilerin yer aldığı bir listeden gizli oyla
seçilir. Her Taraf Devlet kendi vatandaşları
arasından sadece bir kişiyi aday gösterebilir.
3. İlk seçimler bu
Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren altı
ay içinde yapılır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri her seçim
tarihinden en az üç ay önce Taraf Devletlere birer mektup göndererek, gösterecekleri
adayın ismini iki ay içinde sunmaya davet eder. Genel Sekreter bu suretle aday
gösterilen kişilerin isimlerini alfabetik sıraya
koyup, yanlarına kendilerini aday gösteren Taraf
Devletin adını da belirterek bir liste hazırlar ve bu listeyi Taraf
Devletlere gönderir.
4. Komite üyelerinin seçimi, Genel Sekreter
tarafından Birleşmiş Milletler Merkezine çağrılan Taraf Devletlerin
yapacakları toplantıda gerçekleştirilir.
Taraf Devletlerin üçte
ikisinin katılmasıyla yetersayının oluşacağı
toplantıda, en fazla oyu alan adaylar ile
toplantıda bulunup oy kullanan Taraf Devletlerin
temsilcilerinin salt çoğunluğunun oyunu alan adaylar, Komiteye üye seçilmiş
olur.
5. Komite üyeleri dört yıllık bir süre için
seçilirler. Ancak, yapılan ilk seçimlerde Komiteye üye seçilen dokuz üyenin
görev süresi iki yıl sonra sona erer; bu dokuz üyenin adları ilk seçimin
yapılmasından hemen sonra, Komite Başkanı tarafından kura ile belirlenir.
6. Otuz beşinci onay
veya katılmadan sonra Komiteye seçilecek beş
ilave üyenin seçimi, bu maddenin 2., 3. ve 4. fıkralarına
göre yapılır. Bu suretle seçilen ilave üyelerden iki tanesinin görev süresi iki
yıl sonra sona erer; bu iki üyenin adları Komite Başkanı tarafından kura ile
belirlenir.
7. Arızi sebeplerle boşalan
üyeliklerin doldurulması için, Komite üyeliği
sona eren uzmanın vatandaşı olan Taraf
Devlet kendi vatandaşları arasından başka bir
uzman atar, bu atama Komitenin onayına tabidir.
8. Komite üyelerine Genel
Kurulun onayıyla, Komitedeki görevin önemini
dikkate alarak Genel Kurulun belirleyeceği miktarda ve şartlarda
Birleşmiş Milletler bütçesinden bir ücret ödenir.
9. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri,
Komitenin bu Sözleşmeye göre görevlerini etkili bir biçimde yerine getirmesini
sağlamak için gerekli personeli ve imkanları sağlar.
Madde 18- Devlet raporları
1. Taraf Devletler, Komite tarafından
incelenmek üzere Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine, bu Sözleşme
hükümlerine etkililik kazandırmak için aldıkları yasal, yargısal, idari
ve diğer tedbirleri ve konuda kaydedilen gelişmeleri içeren bir rapor sunmayı
taahhüt eder. Bu raporlar:
a) İlgili Devlet bakımından Sözleşmenin
yürürlüğe girmesinden sonra bir yıl içinde;
b) Bundan sonra en azından her dört yılda bir ve
Komite talep ettiği zamanlarda verilir.
2. Raporlarda bu Sözleşmeden doğan
yükümlülüklerin yerine getirilme derecesini etkileyen faktörler ve güçlükler de
belirtilebilir.
Madde 19- Komitenin İçtüzüğü
1. Komite kendi içtüzüğünü kendisi yapar.
2. Komitede çalışacak görevlileri Komite iki
yıllık bir süre için seçer.
Madde 20- Komite toplantıları
1. Komite, bu Sözleşmenin 18. maddesi
uyarınca sunulan raporları incelemek üzere normal olarak yılda bir kere ve iki
haftayı aşmayacak bir süre için toplanır.
2. Komite toplantıları normal
olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde veya Komite
tarafından uygun görülen başka bir yerde yapılır.
Madde 21- Yıllık rapor
1. Komite faaliyetleri
hakkında Ekonomik ve Sosyal Konsey vasıtasıyla
Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna yıllık bir rapor sunar ve Taraf
Devletlerden aldığı raporların ve bilgilerin incelenmesine dayanarak
önerilerde ve genel nitelikte tavsiyelerde
bulunabilir. Komite raporunda bu öneriler ve genel
nitelikteki tavsiyeler ile birlikte Taraf Devletlerin yorumlarına da yer
verilir.
2. Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri Komitenin raporunu bilgi edinmesi amacıyla Kadının
Statüsü hakkındaki Komisyona gönderir.
Madde 22- Uzman kuruluşların temsili
Uzman kuruluşlar, bu
Sözleşmenin kendi faaliyet alanlarına giren
hükümlerinin uygulanması hakkında inceleme yapılırken
temsil edilme hakkına sahiptir. Komite, uzman
kuruluşları bu Sözleşmenin kendi faaliyet alanlarına giren
hükümlerinin uygulanması hakkında rapor sunmaya davet edebilir.
Madde 23- Yorumlama prensipleri
Bu Sözleşmenin hiç bir hükmü, erkekler ile
kadınlar arasında eşitliğin sağlanması bakımından daha yararlı olabilecek
aşağıdaki hükümleri etkilemez:
a) Bir Taraf Devletin mevzuatında bulunan
hükümleri, veya
b) Bu Devlet bakımından
yürürlükte bulunan başka uluslararası Sözleşme, antlaşma veya
antlaşma hükümlerini.
Madde 24- İç hukukta gerekli tedbirleri alma
taahhüdü
Taraf Devletler ulusal
düzeyde, bu Sözleşmede tanınan hakların tam olarak
gerçekleştirilmesini amaçlayan gerekli her türlü tedbiri almayı taahhüt eder.
Madde 25- İmza, onay ve katılma
1. Bu Sözleşme bütün Devletlerin imzasına
açıktır.
2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu
Sözleşmenin depozitörü olarak görevlendirilmiştir.
3. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.
4. Bu Sözleşme bütün
Devletlerin katılmasına açıktır. katılma,
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterliğine katılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren
yürürlük kazanır.
Madde 26- Sözleşmenin gözden geçirilmesi
1. Bu Sözleşmenin değiştirilmesine dair
talepler, her hangi bir zamanda her hangi bir Taraf
Devlet tarafından Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine
hitaben yazılı bir bildirim vasıtasıyla yapılabilir.
2. Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu, böyle bir talep karşısında yapılacak
işlemler konusunda karar verir.
Madde 27- Yürürlüğe girme
1. Bu Sözleşme yirminci onay
veya katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine tevdi edilme tarihinden itibaren otuz gün sonra yürürlüğe
girer.
2. Yirminci onay veya katılma belgesinin tevdi
edilmesinden sonra bu Sözleşmeyi onaylayan veya katılan her bir Devlet
bakımından bu Sözleşme, kendi onay ve
katılma belgelerini tevdi etmelerinden itibaren otuz gün
sonra yürürlülüğe girer.
Madde 28- Çekinceler
1. Onaya ve katılma
sırasında Devletler tarafından yapılan çekincelerin
metni Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından alınır ve diğer
bütün Devletlere gönderilir.
2. Bu Sözleşmenin konusuna ve amacıyla
bağdaşmayan bir çekince kabul edilmez.
3. Yapılmış olan çekinceler her zaman Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine hitaben yapılacak bir bildirimle geri
alınabilir. Genel Sekreter bu bildirimden diğer
bütün Devletleri haberdar eder. Bu tür bir
bildirim alındığı tarihte yürürlüğe girer.
Madde 29- Sözleşmenin yorumu ile ilgili
uyuşmazlıklar
1. Bu Sözleşmenin yorumlanması veya uygulanması
ile ilgili olarak iki veya daha fazla Taraf
Devlet arasında çıkan bir uyuşmazlık, bu
Devletlerden birinin talebi üzerine hakem önüne götürülür. Hakem önüne
götürme talebinden itibaren altı ay içinde
taraflar hakemliğin kuruluşu üzerinde anlaşamazlarsa,
bu taraflardan her hangi biri bu uyuşmazlığı Uluslararası Adalet Divanı
Statüsü'ne uygun olarak, Uluslararası Adalet Divanı'nın önüne götürülebilir.
2. Taraf Devletlerden her
biri bu Sözleşmenin imzalanması veya daha
sonra onaylanması veya katılması sırasında, bu maddenin birinci
fıkrasıyla bağlı olmadığını beyan edebilir. Bu tür bir çekince koyan Taraf
Devlet karşısında diğer Taraf Devletlerde yukarıdaki fıkra ile bağlı olmazlar.
3. Yukarıdaki ikinci fıkraya uygun olarak bir
çekince koymuş olan bir Taraf Devlet, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine bir bildirim göndererek bu
çekincesini her zaman geri alabilir.
Madde30- Orijinal metin
Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça
ve İspanyolca metinleri eşit ölçüde geçerli
olan bu Sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinde saklanır. Aşağıda
imzası bulunan yetkili temsilciler, bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme
(Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 18 Aralık
1979 tarih ve 34/180 sayılı Kararıyla kabul edilip imza, onay ve katılıma
açılmıştır. Sözleşme 27(1). maddeye uygun olarak 3 Eylül 1981 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. Türkiye Antlaşmayı 11 Haziran 1985 tarihinde onaylamıştır.
3232 Sayılı Onay Kanunu 25 Haziran 1985 gün ve 18792 Sayılı Resmi
Gazete'de yayınlanmıştır.)
BAŞLANGIÇ
Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,
Birleşmiş Milletler Şartı'nın temel insan
haklarına, insanlık onuru ve insanın değeri ile erkeklerin ve kadınların haklar
bakımından eşitliğine olan inancını yeniden teyit ettiğini kaydederek,
İnsan Hakları Evrensel
Bildirisi'nin ayrımcılığın kabul edilemezliği
prensibini teyit ettiğini ve bütün insanların onurları
ve hakları bakımından eşit ve özgür doğduklarını ve herkesin cinsiyet dayanan
ayrım da dahil, bu Bildiri'de yer alan hiç bir ayrımcılığa tabi tutulmaksızın
haklara ve özgürlüklere sahip olduklarını ilan etmiş olması kaydederek,
İnsan Haklarına dair
Uluslararası Sözleşmelere Taraf olan Devletlerin,
erkeklere ve kadınlara ekonomik, sosyal,
kültürel, kişisel ve siyasal haklardan yararlanmaları
konusunda eşit haklar sağlama yükümlülüğü altında bulunduğunu
kaydederek,
Birleşmiş Milletler ve
onun uzman kuruluşlarının gözetiminde meydana
getirilen uluslararası Sözleşmelerin erkekler ve kadınlar arasında hak
eşitliği sağlamaya çalıştığını dikkate alarak,
Birleşmiş Milletler ve onun uzman kuruluşları
tarafından kabul edilen kararların, bildirilerin ve tavsiye kararlarının
erkekler ve kadınlar arasında hak eşitliği sağlamaya çalıştığını kaydederek,
Ancak bu gibi çeşitli
belgelere rağmen, kadınlara karşı ayrımcılığın yaygın
bir şekilde devam etmesinden kaygı duyarak,
Kadınlara karşı ayrımcılığın
hak eşitliği ve insanlık onuruna saygı
prensiplerini ihlal etmesinin, kadınların erkeklerle eşit bir
biçimde ülkenin siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamına katılmalarına
bir engel oluşturduğunu, toplumun ve ailenin refah düzeyinin
artmasına mani olduğunu ve ülkelerinin ve insanlığın
hizmetinde bulunan kadınların yeteneklerini tam
olarak geliştirmelerini daha da güçleştirdiğini akılda
tutarak,
Yoksulluk içinde bulunan
kadınların yiyecek, sağlık, eğitim, öğretim ve
iş imkanları ile diğer ihtiyaçlarını karşılamada yeterli
imkanı bulamamalarından kaygı duyarak,
Hakkaniyet ve adalet esaslarına dayanan yeni
uluslararası ekonomik düzenin, erkekler ile kadınlar arasında eşitliğin
sağlanmasına doğru önemli ölçüde katkıda bulunacağına inanarak,
Apartheid'in, her türlü
ırkçılığın, ırkçı ayrımcılığının, koloniciliğin, yeni
koloniciliğin, saldırganlığın, yabancı işgalinin, bir Devlet üzerinde
egemenlik kurmanın ve iç işlerine karışmanın ortadan kaldırılmasının,
erkeklerin ve kadınların haklardan tam olarak yararlanmaları için esas olduğunu
vurgulayarak,
Uluslararası barış ve
güvenliğin güçlendirilmesinin, uluslararası gerilimin giderilmesinin,
sosyal ve ekonomik sistemleri ne olursa olsun bütün Devletler arasında
karşılıklı işbirliği yapılmasının, genel ve tam bir silahsızlanmaya
gidilmesinin, özelikle sıkı ve etkili bir
uluslararası kontrol altında nükleer silahsızlanmanın,
ülkeler arasında adalet, eşitlik ve karşılıklı
menfaat prensiplerinin kabul edilmesinin ve
yabancı ve koloni hakimiyeti ve
yabancı işgali altındaki halkların self-
determinasyon ve bağımsızlık
haklarını tanımakla beraber ulusal egemenliğe ve ülke
bütünlüğüne saygı göstermenin, toplumsal ilerlemeyi ve gelişmeyi
sağlayıp bunun sonucu olarak erkekler ile
kadınlar arasında tam bir eşitliğe ulaşılmasına katkıda
bulunacağını teyit ederek, Bir ülkenin bütünüyle gelişmesi, yeryüzündeki
refahın artması ve özgürlüğün gerçekleşmesi için, her alanda kadınların
erkeklerle aynı şartlar altında eşit bir biçimde katılmaları gerektiğinin
farkında olarak,
Ailenin ve toplumun
gelişmesine kadının büyük katkısının henüz tam
olarak kabul edilmemiş olduğunu, anneliğin toplumsal bakımdan önemi
ile her iki eşin aile içindeki ve çocuğun yetiştirilmesindeki rolünü
akılda tutarak ve kadının doğurganlıktaki
rolünün ayrımcılık için bir temel
sayılamayacağının ve fakat çocuğun yetiştirilmesinde kadın ve
erkek ile toplumun bir bütün olarak
sorumluluğu paylaşmalarını gerektirdiğinin farkında olarak,
Erkekler ile kadınlar arasında tam bir eşitliğin
gerçekleşmesi için erkekler ile birlikte kadınların da toplum ve aile içindeki
geleneksel rollerinin değişmesine ihtiyaç bulunduğundan,
Kadınlara karşı Ayrımcılığın
Tasfiye edilmesi hakkındaki Bildiri'de yer
verilen prensiplerin uygulanmasına ve
bu amaçla her türlü ayrımcılığın ve görünümlerinin tasfiye
edilmesi için gerekli her türlü tedbiri almaya karar vererek,
Aşağıdaki konularda anlaşmışlardır:
Madde 1- Kadınlara
karşı ayrımcılığın tanımı
Bu Sözleşmenin amacı bakımından
.kadınlara karşı ayrımcılık. terimi siyasal,
ekonomik, sosyal, kültürel, kişisel veya diğer
alanlardaki kadın ve erkek eşitliğine
dayanan insan haklarının ve temel özgürlüklerin,
medeni durumları ne olursa olsun kadınlara
tanınmasını, kadınların
bu haklardan yararlanmalarını veya
kullanmalarını engelleme veya hükümsüz kılma
amacını taşıyan veya bu sonucu doğuran cinsiyete dayalı her hangi
bir ayrım, dışlama veya kısıtlama anlamına gelir.
Madde 2- Hukuki alanda tedbirler alma
yükümlülüğü
Taraf Devletler kadınlara karşı ayrımcılığın her
biçimini yasaklayıp, her türlü vasıtayla ve hiç vakit kaybetmeden
kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etme
politikası izlemeyi kabul ederler ve bu
amaçla aşağıdaki konularda taahhütte bulunurlar:
a) Erkeklerin ve kadınların
eşitliği prensibini henüz ulusal anayasalarına
veya diğer ilgili mevzuatlarına içselleştirmemişler ise, bu
prensibi içselleştirmeyi ve yasalar ve diğer uygun vasıtalarla bu prensibin
pratik olarak uygulanmasını sağlamak;
b) Kadınlara karşı her
türlü ayrımcılığı yasaklayan ve gerektiği taktirde
yaptırımlar getiren gerekli mevzuatı çıkarmak ve diğer tedbirleri
almak;
c) Kadınların haklarını erkeklerle eşit bir
biçimde koruyacak hukuki mekanizmalar kurmak ve yetkili ulusal yargı yerleri
ile diğer kamu kurumları vasıtasıyla her hangi bir ayrımcılık karşısında
kadınların etkili bir biçimde korunmasını sağlamak;
d) Kadınlara karşı ayrımcılık
niteliğindeki bir eylem veya uygulamadan kaçınmak ve kamu
kurum ve kuruluşların bu yükümlülüğe uygun davranmalarını sağlamak;
e) Her hangi bir kişi, kurum veya kuruluş
tarafından kadınlara karşı ayrımcılık yapılmasını önlemek için gerekli her
türlü tedbiri almak;
f) Kadınlara karşı ayrımcılık
oluşturan mevcut yasaları, hukuki düzenlemeleri,
gelenekleri ve uygulamaları değiştirmek veya kaldırmak için gerekli her
türlü tedbiri almak;
g) Kadınlara karşı ayrımcılık oluşturan bütün
ulusal ceza hükümleri kaldırmak;
Madde 3- Siyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda
tedbir alma yükümlülüğü
Taraf Devletler kadınların tam olarak gelişmelerini
ve ilerlemelerini sağlamak üzere, erkeklerle eşitlik temeline dayanan insan
haklarını ve temel özgürlüklerini güvence altına almak ve kullanmalarını
sağlamak amacıyla, mevzuat çıkarmak da dahil her alanda ve özellikle siyasal,
sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda gerekli her türlü tedbiri alır.
Madde 4- Geçici olarak alınan özel tedbirler
1. Erkekler ile kadınlar arasındaki eşitliği
fiilen gerçekleştirmeyi hızlandırmak için Taraf
Devletlerin aldıkları geçici tedbirler, bu Sözleşmede
tanımlanan bir ayrımcılık şeklinde görülemez; ancak bunlar hiçbir
şekilde eşitlikçi olmayan veya farklı
türden standartların sürdürülmesi sonucunu doğuramaz;
fırsat ve muamele eşitliğini sağlama amacı gerçekleştiğinde bu
tedbirlerin uygulanmasına son verilir.
2. Anneliği korumak amacıyla bu Sözleşmedeki
tedbirler de dahil Taraf Devletler tarafından alınan
bütün özel tedbirler ayrımcılık şeklinde görülemez.
Madde 5- Önyargıların ve geleneklerin tasfiye
edilmesi
Taraf Devletler aşağıdaki konularda gerekli
tedbirleri alırlar:
a) Her iki cinsten birinin aşağı veya üstün
olduğu veya erkekler ile kadınların basma kalıp rollere sahip oldukları
düşüncesine dayanan bütün önyargılar ve gelenekler ile her türlü uygulamayı
tasfiye etmek amacıyla erkeklerin ve kadınların sosyal ve kültürel davranış
tarzlarını değiştirmek;
b) Ailede verilen eğitimin,
toplumsal bir işlev olarak anneliğin
gerektiği şekilde anlaşılmasını ve çocuğun
büyütülmesinde ve yetiştirilmesinde erkeklerin ve
kadınların ortak sorumluluğunun kabul edilmesini, yani
çocuğun menfaatlerinin her durumda öncelik taşıdığını de içermesini sağlamak.
Madde 6- Kadın satışının yasaklanması
Taraf Devletler her
hangi bir biçimde kadın satışını ve kadınların
fahişeleştirilerek istismar edilmelerini
son erdirmek için mevzuat çıkarmak da dahil, gerekli her
türlü tedbiri alır.
Madde 7- Oy verme, seçilme ve katılma hakkı
Taraf Devletler ülkenin siyasal ve kamusal
yaşamında kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü
tedbiri alır ve özellikle kadınların erkeklerle eşit şekilde aşağıdaki
haklarını güvence altına alır:
a) Bütün seçimlerde ve
referandumlarda oy kullanmak ve kamusal olarak
seçim yapılan bütün organlara seçilebilmek hakkı;
b) Hükümet politikalarının
formüle edilmesine ve bunların uygulanmasına
katılma hakkı ile kamu görevlerine atanma ve idarenin her
düzeyinde kamusal görevleri yerine getirme hakkı;
c) Hükümet dışı kuruluşlar ile ülkenin kamusal
ve siyasal yaşamıyla ilgili kuruluşlara katılma hakkı.
Madde 8- Hükümeti temsil hakkı
Taraf Devletler kadınların
erkeklerle aynı şekilde ve hiç bir
ayrımcılığa tabi tutulmaksızın Hükümetlerini uluslararası düzeyde
temsil etmeleri ve uluslararası örgütlerin çalışmalarına katılmaları için
gerekli her türlü tedbiri alır.
Madde 9- Vatandaşlık hakkı
1. Taraf Devletler
vatandaşlığın kazanılması, değiştirilmesi, sürdürülmesi
konusunda kadınlara erkeklerle eşit haklar tanır.
Taraf Devletler özellikle, bir yabancı ile evlenmenin
veya evlilik sırasında kocanın vatandaşlık
değiştirmesinin, otomatik olarak kadının da
vatandaşlık değiştirmesine, Vatansız kalmasına veya zorla kocanın
vatandaşlığına geçmesine neden olmamasını sağlar.
2. Taraf Devletler çocukların
vatandaşlığı konusunda kadınlara erkeklerle eşit haklar sağlar.
Madde 10- Eğitim hakkı
Taraf Devletler eğitim
alanında kadınların erkeklerle aynı haklara sahip
olmalarını sağlamak için kadınlara karşı
ayrımcılığı tasfiye etmek üzere gerekli her
türlü tedbiri ve kadınlarla özellikle erkeklerin
eşitliğine dayanan aşağıdaki tedbirleri alır:
a) Meslek ve sanat rehberliği verilmesinde,
kentsel alanlarda olduğu gibi kırsal alanlarda da eğitim kuruluşlarına girme ve
bu kuruluşlardan diploma almada eşit şartların
sağlanması; bu eşitlik okul öncesi eğitim ile genel,
teknik, mesleki ve yüksek teknik eğitimde ve her çeşit mesleki öğretimde
sağlanır;
b) Aynı öğretim programına katılmaları,
aynı sınavlara girmeleri, nitelik bakımından aynı düzeydeki
eğitimcilerden eğitim almaları, aynı nitelikteki bina ve eğitim araçlarına
sahip olmaları sağlanır;
c) Erkeklerin ve kadınların
kalıplaşmış rolleriyle ilgili kavramların eğitimin
her düzeyinden ve biçiminden tasfiye edilmesi için karma eğitim ve
bu amaca ulaşılmasına yardımcı olacak diğer eğitim türleri teşvik edilir ve
özellikle okul kitapları ve ders programların gözden geçirilir ve bu öğretim
metoduna göre uyarlanır;
d) Burs ve diğer eğitim yardımlarından
yararlanmada aynı imkanlar sağlanır;
e) Erkekler ile kadınlar
arasında varolan eğitim açığını mümkün olan en
kısa sürede kapatmayı amaçlayan yetişkinler için programlar ile
okuma yazma programları da dahil, sürekli
eğitim programlarına katılmaları konusunda aynı imkanlar sağlanır;
f) Kız öğrencilerin okuldan
ayrılma oranlarının düşürülmesi ve okuldan erken
ayrılan kızlar ve kadınlar için eğitim programları düzenlenir;
g) Spora ve beden eğitimine faal olarak
katılmalarını sağlamak için aynı imkanlar tanınır;
h) Aile planlaması hakkında bilgi ve tavsiyeler
dahil, aile sağlığını ve iyiliğini sağlayamaya yardımcı olacak özel bazı
eşitsel bilgiler verilir.
Madde 11- Çalışma hakkı
1. Taraf Devletler istihdam
alanında erkekler ile kadınların eşitliğini sağlayacak
şekilde kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için kadınlara aynı
hakları ve özellikle aşağıdaki hakları tanır:
a) Her insanın vazgeçilmez bir hakkı olan
çalışma hakkı;
b) İstihdam konularında seçim
yapılırken aynı ölçülerin uygulanması da dahil, aynı
istihdam imkanlarından yararlanma hakkı;
c) Mesleğini ve işini serbestçe seçme hakkı,
meslekte ilerleme hakkı, iş güvenliğine sahip olma ve hizmet karşılığı
imkanlardan ve menfaatlerden yararlanma hakkı ile, çıraklık eğitimi, ileri
düzeyde mesleki eğitim ve bilgi yenileme eğitimi gibi mesleki eğitim ve
yenileme eğitimi alma hakkı;
d) Tazminatlar da dahil eşit ücret alma ve eşit
değerde yapılan işe karşı eşit muamele görme ile birlikte işin niteliğinin
değerlendirilmesinde eşit muamele görme hakkı;
e) Özellikle emeklilik, işsizlik, hastalık,
malullük, yaşlılık ve diğer iş göremezlik gibi hallerde sosyal güvenlik hakkı
ile birlikte ücretli izin hakkı;
f) Sağlığın korunması ve doğurganlık yeteneğinin
korunması da dahil, çalışma şartlarında güvenlik hakkı;
2. Taraf Devletler, evlilik veya annelik
sebepleriyle kadına karşı ayrımcılık yapılmasını engellenmek ve çalışma hakkını
etkili bir biçimde korumak için aşağıdaki tedbirleri alırlar:
a) Hamilelik veya annelik
izni sebebiyle işe son verilmesini ve
medeni duruma dayanılarak işten
çıkarma şeklinde ayrımcılık yapılmasını cezaya tabi tutarak
yasaklar;
b) İşi, işte kıdemi veya
sosyal hakları kaybetmeden ücretli olarak veya
buna benzer menfaatler sağlanarak annelik izni verilmesine dair
düzenleme yapar;
c) Anne ve babanın aile
içi yükümlülüklerini, çalışma yaşamındaki sorumluluklarıyla ve toplumsal
yaşama katılmalarıyla uyumlaştırabilmeleri için, özellikle
çocuk bakım kurumlarının kurulmasını ve geliştirilmesini
istemek suretiyle, gerekli destekleyici sosyal hizmetlerin sağlanmasını teşvik
eder;
d) Hamilelik sırasında
kendilerine zarar verebilecek işlerde çalışan
kadınların özel olarak korunmasını sağlar;
3. Bu madde kapsamına
giren koruyucu yasal önlemler, bilimsel ve
teknolojik bilgilerin ışığında periyodik olarak gözden
geçirilir ve gerekli görüldüğü takdirde düzeltilir, kaldırılır veya
genişletilir.
Madde 12- Sağlık hakkı
1. Taraf Devletler sağlık alanında erkekler ile
kadınların eşit şekilde, aile planlaması hizmetleri de dahil sağlık
hizmetlerinden yararlanmalarını sağlamak üzere kadınlara Karar ayrımcılığı
tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır.
2. Taraf Devletler bu
maddenin birinci fıkrasındaki hükümlere bakmaksızın,
hamilelik dönemi, doğum dönemi ve doğum sonrası dönem ile ilgili olarak
kadınlara, gerektiği takdirde ücretsiz olarak, gerekli hizmetleri sağlar; bunun
yanında hamilelik ve emzirme döneminde yeterli hizmet verir.
Madde 13- Ekonomik ve sosyal yaşamın diğer
alanlarındaki haklar
Taraf Devletler ekonomik ve
sosyal yaşamın diğer alanlarında erkekler ile
kadınların eşit şekilde aynı haklardan
yararlanmasını sağlamak üzere kadınlara
karşıayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü
tedbiri alır ve özellikle aşağıdaki hakları tanır:
a) Aile tazminatlarından yararlanma hakkı;
b) Banka kredisi alma, ipotek ettirme ve diğer
mali imkanlardan yararlanma hakkı;
c) Eşlendirici faaliyetler ile her türlü sportif
ve kültürel faaliyetlere katılma hakkı;
Madde 14- Kırsal alandaki kadınların hakları
1. Taraf Devletler kırsal alanda
yaşayan ve kayıt dışı sektörlerde çalışarak
ailelerinin ekonomik yaşamlarına önemli katkıda bulunan kadınların
karşılaştıkları özel sorunları dikkate alır ve bu Sözleşmenin hükümlerinin
kırsal alanda yaşayan kadınlara uygulanmasını sağlamak için gerekli her türlü
tedbiri alır.
2. Taraf Devletler
erkekler ile kadınlar arasında eşitliği sağlamak üzere,
kırsal alanda meydana gelen gelişmelere katılmaları ve bu
gelişmelerden yararlanmaları için kırsal alanda yaşayan kadınlara karşı
ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır ve bu kadınlara
özellikle aşağıdaki hakları tanır;
a) Her düzeydeki plânlamanın yapılmasına ve
uygulanmasına katılma hakkı;
b) Aile planlamasında
bilgilendirme, danışmanlık ve hizmet verme de
dahil, yeterli sağlık hizmetinden yararlanma hakkı;
c) Sosyal güvenlik programlarından doğrudan
yararlanma hakkı;
d) Okuma-yazma ile ilgili
öğretim de dahil, teknik yeterliliklerini artırmak
için halka açık olan ve geliştirmeye yönelik
hizmetler ile birlikte her türlü resmi veya gayri resmi eğitim ve öğretimden
yararlanma hakkı;
e) Adam çalıştırma veya çalışma suretiyle
ekonomik imkanlardan eşit bir biçimde yararlanmalarını sağlamak için ferdi
gruplar ve topluluklar örgütleme hakkı;
f) Her türlü toplumsal faaliyetlere katılma
hakkı;
g) Tarımsal kredi ve borç alma, pazarlama
imkanlarına ulaşma, toprak ve tarım reformunda gerekli teknolojiden yararlanma
ve eşit muamele görme ile iskan programlarından yararlanma hakkı;
h) Özellikle konut, sağlık, aydınlanma, içme
suyu, ulaşım ve iletişim hizmetleriyle ilgili yeterli yaşam standartlarından
yararlanma hakkı.
Madde 15- Hukuk önünde eşitlik hakkı
1. Taraf Devletler kadınların erkeklerle hukuk
önünde eşitliğini kabul eder.
2. Taraf Devletler hukuki meselelerde kadınların
erkeklerle aynı hukuki ehliyete sahip olmalarını ve bu ehliyeti kullanmaları
için aynı imkanlara sahip olmalarını kabul eder. Taraf Devletler özellikle,
Sözleşme yapma ve malların idaresi konusunda kadınlara
eşit haklar tanır ve mahkeme ve yargı
yerleri önündeki davaların her
aşamasında eşit muamele görmelerini sağlar.
3. Taraf Devletler, kadının
hukuki ehliyetini kısıtlamaya yönelik hukuki
sonuç doğuran bütün Sözleşmelerin ve her türlü özel belgenin
hükümsüz sayılacağını kabul eder.
4. Taraf Devletler, kişilerin seyahat hakkı
ve yerleşme ve konutu seçme özgürlüğü ile ilgili yasalarda erkeklere ve
kadınlara eşit haklar tanımayı kabul eder.
Madde 16- Evlenme ve aile ilişkileri alanındaki
haklar
1. Taraf Devletler evlilik ve aile ilişkileri
ile ilgili bütün konularda kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli
her türlü tedbiri alır ve özelikle erkeklerle kadınların eşitliğini öngören
aşağıdaki hakları tanır:
a) Evlenmede aynı hakka sahip olma;
b) Serbestçe eş seçmede ve serbest ve kendi
rızasıyla evlenmede aynı hakka sahip olma;
c) Evlilik döneminde ve boşanma
sırasında aynı haklara ve yükümlülüklere sahip olma;
d) Medeni durumları ne olursa olsun, anne ve
baba olarak çocuklarla ilgili konularda aynı haklara ve yükümlülüklere sahip
olma; her hal ve karda çocukların menfaatlerine üstünlük tanınır;
e) Çocukların sayısına ve
dünyaya getirilme zamanına serbestçe ve makulce
karar verme konusunda aynı hakka sahip olma
ve bu hakları kullanabilmeleri için gerekli
bilgiye, eğitime ve araçlara sahip olma;
f) Velayet, vasilik, kayyımlık
ve evlat edinme veya bu kavramların bulunduğu
ulusal mevzuattaki benzer kurumlar bakımından aynı
haklara ve yükümlülüklere sahip olma; her
hal ve karda çocukların menfaatlerine üstünlük tanınır;
g) Soyadı, meslek ve iş seçme hakları da dahil
karı ve koca olarak aynı kişisel haklara sahip olma;
h) Eşlerin malarına sahip olma, kazanma,
işletme, idare etme, kullanma ve mallarını bir bedel karşılığında veya bedelsiz
olarak elden çıkarma konusunda aynı haklara sahip olma.
2. Çocuğun nişanlandırılması
ve evlendirilmesi hiç bir hukuki sonuç
doğurmaz; asgari evlenme yaşını tespit etmek ve evliliklerin resmi
sicile kaydının zorunlu hale getirilmesi için yasama tedbirleri de dahil
gerekli tüm işlemler yapılır.
Madde 17- Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Tasfiye
edilmesi Komitesi
1. Bu Sözleşmenin
uygulanmasında meydana gelen gelişmeleri incelemek amacıyla
(bundan sonra .Komite. diye geçecek olan) bir Kadınlara
Karşı Ayrımcılığın Tasfiye edilmesi Komitesi kurulur;
Komite Sözleşmenin yürürlüğe girmesi sırasında on
sekiz, ve Sözleşmenin otuz beş Taraf Devlet tarafından
onaylanmasıveya katılmasından sonra yirmi üç tane
yüksek ahlaki niteliklere ve Sözleşmenin kapsadığı alanda
ehliyete sahip uzmanlardan meydana gelir. Uzmanlar Taraf
Devletlerin vatandaşları arasından ve bu
Devletler tarafından seçilirler ve uzmanlar kendi şahsi sıfatlarıyla
görev yaparlar; uzmanların seçiminde coğrafi dağılım
dengesine ve farklı uygarlık biçimleri ile
birlikte başlıca hukuk sistemlerinin temsil edilmesine
özen gösterilir.
2. Komite üyeleri Taraf Devletlerce aday
gösterilen kişilerin yer aldığı bir listeden gizli oyla
seçilir. Her Taraf Devlet kendi vatandaşları
arasından sadece bir kişiyi aday gösterebilir.
3. İlk seçimler bu
Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren altı
ay içinde yapılır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri her seçim
tarihinden en az üç ay önce Taraf Devletlere birer mektup göndererek, gösterecekleri
adayın ismini iki ay içinde sunmaya davet eder. Genel Sekreter bu suretle aday
gösterilen kişilerin isimlerini alfabetik sıraya
koyup, yanlarına kendilerini aday gösteren Taraf
Devletin adını da belirterek bir liste hazırlar ve bu listeyi Taraf
Devletlere gönderir.
4. Komite üyelerinin seçimi, Genel Sekreter
tarafından Birleşmiş Milletler Merkezine çağrılan Taraf Devletlerin
yapacakları toplantıda gerçekleştirilir.
Taraf Devletlerin üçte
ikisinin katılmasıyla yetersayının oluşacağı
toplantıda, en fazla oyu alan adaylar ile
toplantıda bulunup oy kullanan Taraf Devletlerin
temsilcilerinin salt çoğunluğunun oyunu alan adaylar, Komiteye üye seçilmiş
olur.
5. Komite üyeleri dört yıllık bir süre için
seçilirler. Ancak, yapılan ilk seçimlerde Komiteye üye seçilen dokuz üyenin
görev süresi iki yıl sonra sona erer; bu dokuz üyenin adları ilk seçimin
yapılmasından hemen sonra, Komite Başkanı tarafından kura ile belirlenir.
6. Otuz beşinci onay
veya katılmadan sonra Komiteye seçilecek beş
ilave üyenin seçimi, bu maddenin 2., 3. ve 4. fıkralarına
göre yapılır. Bu suretle seçilen ilave üyelerden iki tanesinin görev süresi iki
yıl sonra sona erer; bu iki üyenin adları Komite Başkanı tarafından kura ile
belirlenir.
7. Arızi sebeplerle boşalan
üyeliklerin doldurulması için, Komite üyeliği
sona eren uzmanın vatandaşı olan Taraf
Devlet kendi vatandaşları arasından başka bir
uzman atar, bu atama Komitenin onayına tabidir.
8. Komite üyelerine Genel
Kurulun onayıyla, Komitedeki görevin önemini
dikkate alarak Genel Kurulun belirleyeceği miktarda ve şartlarda
Birleşmiş Milletler bütçesinden bir ücret ödenir.
9. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri,
Komitenin bu Sözleşmeye göre görevlerini etkili bir biçimde yerine getirmesini
sağlamak için gerekli personeli ve imkanları sağlar.
Madde 18- Devlet raporları
1. Taraf Devletler, Komite tarafından
incelenmek üzere Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine, bu Sözleşme
hükümlerine etkililik kazandırmak için aldıkları yasal, yargısal, idari
ve diğer tedbirleri ve konuda kaydedilen gelişmeleri içeren bir rapor sunmayı
taahhüt eder. Bu raporlar:
a) İlgili Devlet bakımından Sözleşmenin
yürürlüğe girmesinden sonra bir yıl içinde;
b) Bundan sonra en azından her dört yılda bir ve
Komite talep ettiği zamanlarda verilir.
2. Raporlarda bu Sözleşmeden doğan
yükümlülüklerin yerine getirilme derecesini etkileyen faktörler ve güçlükler de
belirtilebilir.
Madde 19- Komitenin İçtüzüğü
1. Komite kendi içtüzüğünü kendisi yapar.
2. Komitede çalışacak görevlileri Komite iki
yıllık bir süre için seçer.
Madde 20- Komite toplantıları
1. Komite, bu Sözleşmenin 18. maddesi
uyarınca sunulan raporları incelemek üzere normal olarak yılda bir kere ve iki
haftayı aşmayacak bir süre için toplanır.
2. Komite toplantıları normal
olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde veya Komite
tarafından uygun görülen başka bir yerde yapılır.
Madde 21- Yıllık rapor
1. Komite faaliyetleri
hakkında Ekonomik ve Sosyal Konsey vasıtasıyla
Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna yıllık bir rapor sunar ve Taraf
Devletlerden aldığı raporların ve bilgilerin incelenmesine dayanarak
önerilerde ve genel nitelikte tavsiyelerde
bulunabilir. Komite raporunda bu öneriler ve genel
nitelikteki tavsiyeler ile birlikte Taraf Devletlerin yorumlarına da yer
verilir.
2. Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri Komitenin raporunu bilgi edinmesi amacıyla Kadının
Statüsü hakkındaki Komisyona gönderir.
Madde 22- Uzman kuruluşların temsili
Uzman kuruluşlar, bu
Sözleşmenin kendi faaliyet alanlarına giren
hükümlerinin uygulanması hakkında inceleme yapılırken
temsil edilme hakkına sahiptir. Komite, uzman
kuruluşları bu Sözleşmenin kendi faaliyet alanlarına giren
hükümlerinin uygulanması hakkında rapor sunmaya davet edebilir.
Madde 23- Yorumlama prensipleri
Bu Sözleşmenin hiç bir hükmü, erkekler ile
kadınlar arasında eşitliğin sağlanması bakımından daha yararlı olabilecek
aşağıdaki hükümleri etkilemez:
a) Bir Taraf Devletin mevzuatında bulunan
hükümleri, veya
b) Bu Devlet bakımından
yürürlükte bulunan başka uluslararası Sözleşme, antlaşma veya
antlaşma hükümlerini.
Madde 24- İç hukukta gerekli tedbirleri alma
taahhüdü
Taraf Devletler ulusal
düzeyde, bu Sözleşmede tanınan hakların tam olarak
gerçekleştirilmesini amaçlayan gerekli her türlü tedbiri almayı taahhüt eder.
Madde 25- İmza, onay ve katılma
1. Bu Sözleşme bütün Devletlerin imzasına
açıktır.
2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu
Sözleşmenin depozitörü olarak görevlendirilmiştir.
3. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.
4. Bu Sözleşme bütün
Devletlerin katılmasına açıktır. katılma,
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterliğine katılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren
yürürlük kazanır.
Madde 26- Sözleşmenin gözden geçirilmesi
1. Bu Sözleşmenin değiştirilmesine dair
talepler, her hangi bir zamanda her hangi bir Taraf
Devlet tarafından Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine
hitaben yazılı bir bildirim vasıtasıyla yapılabilir.
2. Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu, böyle bir talep karşısında yapılacak
işlemler konusunda karar verir.
Madde 27- Yürürlüğe girme
1. Bu Sözleşme yirminci onay
veya katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine tevdi edilme tarihinden itibaren otuz gün sonra yürürlüğe
girer.
2. Yirminci onay veya katılma belgesinin tevdi
edilmesinden sonra bu Sözleşmeyi onaylayan veya katılan her bir Devlet
bakımından bu Sözleşme, kendi onay ve
katılma belgelerini tevdi etmelerinden itibaren otuz gün
sonra yürürlülüğe girer.
Madde 28- Çekinceler
1. Onaya ve katılma
sırasında Devletler tarafından yapılan çekincelerin
metni Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından alınır ve diğer
bütün Devletlere gönderilir.
2. Bu Sözleşmenin konusuna ve amacıyla
bağdaşmayan bir çekince kabul edilmez.
3. Yapılmış olan çekinceler her zaman Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine hitaben yapılacak bir bildirimle geri
alınabilir. Genel Sekreter bu bildirimden diğer
bütün Devletleri haberdar eder. Bu tür bir
bildirim alındığı tarihte yürürlüğe girer.
Madde 29- Sözleşmenin yorumu ile ilgili
uyuşmazlıklar
1. Bu Sözleşmenin yorumlanması veya uygulanması
ile ilgili olarak iki veya daha fazla Taraf
Devlet arasında çıkan bir uyuşmazlık, bu
Devletlerden birinin talebi üzerine hakem önüne götürülür. Hakem önüne
götürme talebinden itibaren altı ay içinde
taraflar hakemliğin kuruluşu üzerinde anlaşamazlarsa,
bu taraflardan her hangi biri bu uyuşmazlığı Uluslararası Adalet Divanı
Statüsü'ne uygun olarak, Uluslararası Adalet Divanı'nın önüne götürülebilir.
2. Taraf Devletlerden her
biri bu Sözleşmenin imzalanması veya daha
sonra onaylanması veya katılması sırasında, bu maddenin birinci
fıkrasıyla bağlı olmadığını beyan edebilir. Bu tür bir çekince koyan Taraf
Devlet karşısında diğer Taraf Devletlerde yukarıdaki fıkra ile bağlı olmazlar.
3. Yukarıdaki ikinci fıkraya uygun olarak bir
çekince koymuş olan bir Taraf Devlet, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine bir bildirim göndererek bu
çekincesini her zaman geri alabilir.
Madde30- Orijinal metin
Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça
ve İspanyolca metinleri eşit ölçüde geçerli
olan bu Sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinde saklanır. Aşağıda
imzası bulunan yetkili temsilciler, bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.
< Önceki |
---|