SENDİKALAR VE TOPLU İŞ
SÖZLEŞMESİ KANUNU
Kanun No. 6356
Kabul Tarihi: 18/10/2012
Resmi Gazete: 7 Kasım 2012- 28460
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç ve Tanımlar
Amaç
MADDE
1 – (1) Bu Kanunun amacı, işçi ve
işveren sendikaları ile konfederasyonların kuruluşu, yönetimi, işleyişi,
denetlenmesi, çalışma ve örgütlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile
işçilerin ve işverenlerin karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumları
ile çalışma şartlarını belirlemek üzere toplu iş sözleşmesi yapmalarına,
uyuşmazlıkları barışçı yollarla çözümlemelerine, grev ve lokavta
başvurmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Tanımlar
MADDE 2 – (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığını,
b) Çerçeve sözleşme: Ekonomik ve
Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi
ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılan sözleşmeyi,
c)
Görevli makam: İşyeri toplu iş sözleşmesi için işyerinin, işletme toplu iş
sözleşmesi için işletme merkezinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl
Müdürlüğünü, aynı Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren
işyerleri için yapılacak grup toplu iş sözleşmelerinde bu işyerlerinin
bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünü, birden fazla Çalışma
ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren işyerlerini kapsayacak
grup toplu iş sözleşmesi için ise Bakanlığı,
ç) Grup toplu iş sözleşmesi:
İşçi sendikası ile işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait
aynı işkolunda kurulu işyerlerini ve işletmeleri kapsayan toplu iş
sözleşmesini,
d) İşletme toplu iş sözleşmesi:
Bir gerçek veya tüzel kişiye ya da bir kamu kurum veya kuruluşuna ait aynı
işkolundaki birden çok işyerini kapsayan sözleşmeyi,
e) İşveren vekili: İşveren adına
işletmenin bütününü yönetenleri,
f) Konfederasyon: Değişik
işkollarında en az beş sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tüzel
kişiliğe sahip kuruluşu,
g) Kuruluş: Sendika ve konfederasyonları,
ğ) Sendika: İşçilerin veya
işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve
çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir
araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel
kişiliğe sahip kuruluşları,
h) Toplu iş sözleşmesi: İş
sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları
düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi
olmayan işveren arasında yapılan sözleşmeyi,
ı) Üst kuruluş:
Konfederasyonları,
i) Yönetici: Kuruluşun ve
şubesinin yönetim kurulu üyelerini,
ifade eder.
(2) İşveren vekilleri, bu
Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır.
(3) Bu Kanunun uygulanması
bakımından işçi, işveren ve işyeri kavramları 22/5/2003 tarihli
ve 4857 sayılı İş Kanununda tanımlandığı gibidir.
(4) İş sözleşmesi dışında ücret
karşılığı iş görmeyi taşıma, eser, vekâlet, yayın, komisyon ve adi şirket
sözleşmesine göre bağımsız olarak meslekî faaliyet olarak yürüten gerçek
kişiler de bu Kanunun ikinci ila altıncı bölümleri bakımından işçi sayılır.
İKİNCİ BÖLÜM
Kuruluş Esasları ve Organlar
Kuruluş serbestisi
MADDE 3 – (1) Kuruluşlar, bu Kanundaki kuruluş usul ve esaslarına
uyarak önceden izin almaksızın kurulur. Sendikalar kuruldukları işkolunda
faaliyette bulunur.
(2) Kamu işveren sendikalarının,
aynı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulması ve faaliyette
bulunması şartı aranmaz.
İşkolları
MADDE 4 – (1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde
gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl
işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler,
işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası
normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle
belirlenir.
İşkolunun tespiti
MADDE 5 – (1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti
Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de
yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş
gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. Kararın
temyiz edilmesi hâlinde Yargıtay uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak
karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi
için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem
için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar,
yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği
yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.
Kuruculuk şartları
MADDE 6 – (1) Fiil ehliyetine sahip ve fiilen çalışan gerçek
veya tüzel kişiler sendika kurma hakkına sahiptir. Ancak 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza
Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; zimmet,
irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye
kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat
karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık
suçlarından birinden mahkûmiyeti bulunanlar sendika kurucusu olamaz.
(2) İşveren sendikası
kurucusunun tüzel kişi olması hâlinde tüzel kişiyi temsil eden gerçek
kişide de birinci fıkrada belirtilen şartlar aranır.
Kuruluş usulü
MADDE 7 – (1) Kuruluşlar, kurucularının kuruluşun merkezinin
bulunacağı ilin valiliğine dilekçelerine ekli olarak kuruluş tüzüğünü vermeleriyle
tüzel kişilik kazanır. Sendikalar için kurucuların kurucu olabilme
şartlarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanları; üst kuruluşlar
için ilgili kuruluşların genel kurul kararları dilekçeye eklenir.
(2) Vali, tüzük ve kurucuların
listesini on beş gün içerisinde Bakanlığa gönderir. Bakanlık; kuruluşun
adını, merkezini ve tüzüğünü on beş gün içinde resmî internet sitesinde
ilan eder.
(3) Tüzüğün veya bu maddede
sayılan belgelerin içerdikleri bilgilerin kanuna aykırılığının tespit
edilmesi ya da bu Kanunda öngörülen kuruluş şartlarının sağlanmadığının
anlaşılması hâlinde ilgili valilik kanuna aykırılık veya eksikliklerin bir
ay içinde giderilmesini ister. Bu süre içinde kanuna aykırılığın veya
eksikliğin giderilmemesi hâlinde, Bakanlığın veya ilgili valiliğin
başvurusu üzerine mahkeme, gerekli gördüğü takdirde kurucuları da
dinleyerek üç iş günü içinde kuruluşun faaliyetinin durdurulmasına karar
verebilir. Mahkeme kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi için
altmış günü aşmayan bir süre verir.
(4) Tüzük ve belgelerin kanuna
uygun hâle getirilmesi üzerine mahkeme durdurma kararını kaldırır. Verilen
süre sonunda tüzük ve belgelerin kanuna uygun hâle getirilmemesi hâlinde
ise mahkeme kuruluşun kapatılmasına karar verir.
(5) Tüzük değişiklikleri ikinci
fıkra hükmüne göre ilan edilir. Tüzük değişikliği ve kanuna aykırılık veya
eksikliğin bulunduğu diğer işlemlerde de yukarıdaki hükümler uygulanır.
Kuruluşların tüzüğü
MADDE 8 – (1) Kuruluşların tüzüklerinde aşağıdaki hususların
yer alması gerekir:
a) Adı, merkezi ve adresi
b) Amacı
c) Sendikanın faaliyet
göstereceği işkolu
ç) Sendika kurucularının ad ve
soyadları, kimlik bilgileri, meslek ve sanatları ve yerleşim yerleri; üst
kuruluşları kuran sendikaların işkolları ile ad ve adresleri
d) Üye olma, üyelikten çıkma ve
çıkarılmanın şartları
e) Genel kurulun oluşumu,
toplanma zamanı, görev ve yetkileri, üye ve delegelerinin oy kullanmaları,
çalışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları
f) Genel kurul dışında kalan
organlar, bu organların oluşumu, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma
usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları
g) Şube veya bölge şubelerinin
nasıl kurulacağı, birleştirileceği veya kapatılacağı, görev ve yetkileri,
genel kurullarının toplantılarına ve kararlarına ilişkin usul ve esaslar
ile sendika genel kurulunda şube ve bölge şubelerinin nasıl temsil
edileceği
ğ) Üyelerce ödenecek aidat ve
sendika yöneticilerinin ücretleri ile ilgili usul ve esaslar
h) Demirbaşların satış ve
terkininde uygulanacak usul ve esaslar
ı) İç denetim usulleri
i) Tüzüğün değiştirilme usulleri
j) Sona erme hâlinde mallarının
tasfiye şekli
k) Organlarının oluşumuna kadar
kuruluşun işlerini yürütmeye ve kuruluşu temsile yetkili geçici yönetim
kurulu üyelerinin ad ve soyadları ile yerleşim yerleri
Organlara dair ortak hükümler
MADDE 9 – (1) Kuruluşun ve şubelerinin organları; genel kurul,
yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur. Bu organlardan
genel kurul dışında kalanların üye sayıları üçten az dokuzdan fazla; konfederasyonların
yönetim kurullarının üye sayıları beşten az yirmi ikiden fazla ve şubelerin
genel kurul dışındaki kurullarının üye sayıları üçten az beşten fazla
olamaz. Genel kurul dışındaki organlara asıl üye sayısı kadar yedek üye
seçilir.
(2) Kuruluşlar ihtiyaca göre
başka organlar da kurabilir. Ancak genel kurul ile yönetim, denetim ve
disiplin kurullarının görev ve yetkileri bu organlara devredilemez.
(3) Kuruluşların genel kurul
dışındaki organlarına seçilebilmek için 6 ncı maddede
aranan şartlara sahip olmak gerekir. Bu şartlara sahip olmayan birinin
seçildiğini tespit eden valiliğin veya Bakanlığın başvurusu üzerine
mahkeme, bu kişinin görevine son verir. Mahkemenin kararı kesindir.
(4) Genel kurul dışındaki
organlara seçilen üyelerin ad ve soyadları ile açılan ve kapatılan şubeler,
ilgili valiliğe bildirilir ve 7 nci maddenin
ikinci fıkrasına göre ilan edilir.
(5) Genel kurul dışındaki
organlara seçilenlerin 6 ncı maddede
sayılan suçlardan biri ile mahkûm olmaları hâlinde görevleri kendiliğinden sona
erer.
(6) Kuruluş ve şube yönetim,
denetleme ve disiplin kurulu üyelerinin görevleri, milletvekili veya
belediye başkanı seçilmeleri hâlinde kendiliğinden son bulur.
(7) Tüzükte daha yüksek bir
yeter sayı öngörülmemişse, genel kurul dışında kalan organlar için;
toplantı yeter sayısı kurul üye sayısının salt çoğunluğu, karar yeter
sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğudur.
Genel kurulun oluşması
MADDE 10 – (1) Kuruluşların genel kurulu, tüzüğüne göre üye
veya delegelerden oluşur. Kuruluş ve şubelerin yönetim, denetleme ve
disiplin kurulu üyeleri, bu sıfatla kendi genel kurullarına delege olarak
katılır.
(2) Delege sıfatı, bir sonraki
olağan genel kurul için yapılacak delege seçimi tarihine kadar devam eder.
(3) Delege seçiminin usul ve
esasları kuruluşun tüzüğü ile belirlenir. Ancak tüzüklere delege
seçilebilmeyi engelleyici hükümler konulamaz.
Genel kurulun görev ve yetkileri
MADDE 11 – (1) Genel kurulun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Organların seçimi
b) Tüzük değişikliği
c) Yapılacak ilk genel kurula
sunulması ve geçmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya
mahkemelerce kanuna aykırı görülerek düzeltilmesi istenen konular hakkında
yönetim kuruluna yetki verilmesi
ç) Yönetim
kurulu ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının
görüşülmesi
d) Yönetim
kurulu ve denetleme kurulunun ibrası
e) Bütçenin kabulü
f) Yönetim
kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek
ücret, tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi
g) Taşınmaz satın alınması veya
mevcut taşınmazların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi
ğ) Üst kuruluş kurucusu olma,
üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme
h) Şube açma, birleştirme veya
kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar doğrultusunda yönetim
kuruluna yetki verilmesi
ı) Birleşme veya katılma
i) Uluslararası kuruluşun
kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme
j) Kuruluşun feshi
k) Mevzuat veya tüzükte genel
kurulca yapılması öngörülen diğer işlemleri yerine getirme ve başka bir
organa bırakılmamış konuları karara bağlama
(2) Şube genel kurulları, sadece
birinci fıkranın (a), (ç), (d) ve (k) bentlerinde belirtilen görevleri
yerine getirir. Şube genel kurullarının mali ibra yetkisi yoktur.
Genel kurulun toplantı zamanı
MADDE 12 – (1) Kuruluşların ilk genel kurulu tüzel kişiliğin
kazanılmasından, şubelerin ilk genel kurulu ise kuruluş tarihinden itibaren
altı ay içinde yapılır.
(2) Olağan genel kurul en geç
dört yılda bir toplanır.
(3) İki genel kurul toplantısı arasındaki
döneme ait faaliyet ve hesap raporu, yeminli mali müşavir raporu, denetleme
kurulu raporu ve gelecek döneme ait bütçe teklifi toplantı tarihinden on
beş gün önce genel kurula katılacaklara gönderilir.
(4) Olağanüstü genel kurul,
yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü hâllerde ya da
genel kurul üye veya delegelerinin beşte birinin yazılı isteği üzerine
altmış gün içinde yazılı istekteki konuları öncelikle görüşmek üzere
toplanır. Talep tarihi itibarıyla olağan genel kurul toplantı tarihine altı
aydan az bir süre kalması hâlinde olağanüstü genel kurula gidilemez; ancak,
isteğe konu olan hususlar olağan genel kurul gündemine alınır.
(5) Genel kurula çağrı yönetim
kurulu tarafından yapılır.
(6) Yukarıdaki hükümlere aykırı
hareket eden kuruluş veya şube yönetim kuruluna; kuruluşun üyelerinden
birinin veya durumu tespit eden Bakanlığın başvurusu üzerine, mahkeme
kararıyla işten el çektirilir. Mahkeme, ayrıca genel kurulu kanun ve tüzük
hükümlerine göre en kısa zamanda toplamak ve yeni yönetim kurulu
seçilinceye kadar kuruluşu yönetmekle görevli olmak üzere 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni
Kanunu hükümleri gereğince bir veya üç kayyım tayin eder.
Genel kurulun toplantı ve karar
yeter sayıları
MADDE 13 – (1) Genel kurulun toplantı yeter sayısı üye veya
delege tam sayısının salt çoğunluğudur. Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı
belirlenebilir. İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantı en
çok on beş gün sonraya bırakılır. Bu toplantıya katılanların sayısı, üye
veya delege tam sayısının üçte birinden az olamaz.
(2) Delegelerin veya üyelerin
genel kurula katılmaları ve oy kullanmaları engellenemez.
(3) Genel Kurulun karar yeter
sayısı toplantıya katılan üye veya delege sayısının salt çoğunluğudur.
Ancak bu sayı üye veya delege tam sayısının dörtte birinden az olamaz.
Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı belirlenmemişse, tüzük değişikliği,
fesih, birleşme, katılma, üst kuruluşun veya uluslararası kuruluşun
kurucusu olma, üst kuruluşlara ve uluslararası kuruluşlara üyelik ile üyelikten
çekilme hâllerinde karar yeter sayısı üye veya delege tam sayısının salt
çoğunluğudur.
Genel kurulda yapılacak
seçimlerde uyulacak esaslar
MADDE 14 – (1) Genel kurulda yönetim kurulu, denetleme kurulu
ve disiplin kuruluna üye seçimi ile delege seçimi, yargı gözetimi altında
serbest, eşit, gizli oy, açık sayım ve döküm esasına ve tüzük hükümlerine
göre yapılır.
(2) Seçim yapılacak genel kurul
toplantılarından en az on beş gün önce genel kurula katılacak üye veya
delegeleri belirleyen listeler, toplantının gündemi, yeri, günü, saati ve
çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin hususları
belirten bir yazı ile birlikte yetkili seçim kurulu başkanlığına verilir.
(3) Hâkim, seçime katılacak ve
oy kullanacak üye veya delegeleri belirleyen listeleri inceleyerek onaylar
ve ilan edilmek üzere bir nüshasını ilgili kuruluş veya şubeye verir.
İlgili kuruluş onaylı listeyi genel kurul toplantı tarihinden yedi gün önce
kuruluş merkez veya şube binasında asmak suretiyle ilan eder. İlan süresi üç
gündür.
(4) İlan süresi içerisinde seçim
kurulu başkanlığına yapılacak itirazlar, en geç iki gün içinde incelenir ve
kesin olarak karara bağlanır. Bu suretle kesinleşen listeler ile toplantıya
ilişkin diğer hususlar hâkim tarafından onaylanarak ilgili kuruluş veya
şubeye gönderilir.
(5) Seçim
kurulu başkanlığı, kuruluşun üyesi olmayan kişiler arasından
bir başkan ve seçimlerde aday olmayan üyeler arasından iki üye belirleyerek
seçim sandık kurulunu oluşturur. Seçim sandık kurulu yedek başkan ve
üyeleri de aynı şekilde belirlenir. Seçim sandık kurulu, seçimlerin
yapılması ve oyların sayımı ile görevlidir.
(6) Seçimlerde aday olanların
listeleri, başkanlık divanınca düzenlenerek ilgili seçim kurulu
başkanlığına mühürlenmek üzere verilir.
(7) Listede adı bulunanlar,
resmî kimlik belgesi göstermek ve listeyi imzalamak suretiyle oy kullanır.
Oy, sandık kurulu başkanı tarafından adayları gösteren ve seçim kurulu
başkanlığınca mühürlenmiş listedeki isimlerin işaretlenmesi suretiyle
kullanılır. Seçilecek organı oluşturan üye sayısından fazla adayın
işaretlendiği oy pusulaları ile diğer kâğıtlara yazılan oylar geçersiz
sayılır.
(8) Seçim süresinin sonunda
seçim sonuçları, seçim sandık kurulu tarafından bir tutanakla tespit edilir
ve bir nüshası seçim yerinde asılmak suretiyle duyurulur.
(9) Kullanılan oylar ve diğer
belgeler tutanağın bir nüshası ile birlikte üç ay süreyle saklanmak üzere
yetkili seçim kurulu başkanlığına verilir. Seçim sonuçları anılan başkanlık
tarafından derhâl ilan edilir ve ilgili kuruluş veya şubesine bildirilir.
(10) Seçimler sırasında sandık
kurulu başkanı ve üyelerine karşı işlenen suçlar, kamu görevlilerine karşı
işlenmiş sayılır.
(11) Seçimde görev alan seçim
kurulu ve seçim sandık kurulu üyelerine 26/4/1961 tarihli
ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında
Kanunda belirtilen esaslara göre ilgili kuruluşça ücret ödenir.
Seçimlere itiraz
MADDE 15 – (1) Genel kurulda yapılan organ ve delege
seçimlerinin devamı sırasında yapılan işlemlere ilişkin olarak seçim sonuç tutanaklarının
düzenlenmesinden itibaren iki gün içinde yapılacak itirazlar hâkim
tarafından aynı gün incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. İtiraz
süresinin geçmesi ve itirazların karara bağlanmasından hemen sonra hâkim,
14 üncü madde hükümlerine göre kesin sonuçları ilan eder ve ilgili kuruluş
veya şubesine bildirir.
(2) Bakanlık veya kuruluş ya da
şubesinin üye ve delegeleri; kanun ve tüzük hükümlerine aykırı olarak genel
kurul ve seçim yapılması veya seçim sonuçlarını etkileyecek ölçüde bir
usulsüzlük ya da kanuna aykırı uygulama iddiasıyla, bu işlemlerin veya
genel kurulun iptali için genel kurul tarihinden itibaren bir ay içerisinde
dava açabilir.Dava basit yargılama usulüne göre
iki ay içerisinde sonuçlandırılır. Kararın temyizi hâlinde Yargıtayca on beş gün içinde kesin olarak karara
bağlanır.
(3)
Genel kurulun veya genel kurulda yapılan organ seçiminin iptaline karar
verildiği takdirde mahkeme; genel kurulu kanun ve tüzük hükümlerine göre en
kısa zamanda toplamak, seçimleri yapmak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye
kadar kuruluşu yönetmekle görevli olmak üzere, 4721 sayılı Kanun hükümleri
gereğince bir veya üç kayyım tayin eder ve görev sürelerini belirler.
Genel kurul dışında yapılan
delege seçimi
MADDE 16 – (1) Genel kurul dışında yapılan delege seçimleri
üyeler tarafından serbest, eşit, gizli oy, açık sayım ve döküm esasına ve
tüzük hükümlerine göre yapılır.
(2) Genel kurul dışında yapılan
delege seçimlerine seçim sonuçlarının ilanından sonra iki gün içinde
yapılacak itirazlar, mahkeme tarafından kesin olarak karara bağlanır.
Delege seçiminin mahkeme tarafından iptal edilmesi hâlinde, seçimler on beş
gün içinde yenilenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Üyelik
Sendika üyeliği ve üyeliğin
kazanılması
MADDE 17 – (1) On beş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre
işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilir.
(2) Bu Kanun anlamında işveren
sayılanlar, işveren sendikalarına üye olabilir.
(3) Sendikaya üye olmak
serbesttir. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamaz. İşçi
veya işverenler aynı işkolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya üye
olamaz. Ancak aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait
işyerlerinde çalışan işçiler birden çok sendikaya üye olabilir. İşçi ve
işverenlerin bu hükme aykırı şekilde birden çok sendikaya üye olmaları hâlinde
sonraki üyelikler geçersizdir.
(4) Bir işyerinde yardımcı
işlerde çalışan işçiler de, işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir
sendikaya üye olabilir.
(5) Sendikaya üyelik, Bakanlıkça
sağlanacak elektronik başvuru sistemine e-Devlet kapısı üzerinden üyelik
başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın
kabulü ile e-Devlet kapısı üzerinden kazanılır. Üyelik başvurusu, sendika
tarafından otuz gün içinde reddedilmediği takdirde üyelik talebi kabul
edilmiş sayılır. Haklı bir neden gösterilmeden üyelik başvurusu kabul
edilmeyenler, bu kararın kendilerine tebliğinden itibaren otuz gün içinde
dava açabilir. Mahkemenin kararı kesindir. Mahkemenin davacı lehine karar
vermesi hâlinde üyelik, redkararının
alındığı tarihte kazanılmış sayılır.
Üyelik aidatı
MADDE 18 – (1) Üyelik aidatının miktarı kuruluşların
tüzüklerinde belirtilen usul ve esaslara göre genel kurul tarafından
belirlenir.
(2) Üyelik ve dayanışma
aidatları, yetkili işçi sendikasının işverene yazılı başvurusu üzerine,
işçinin ücretinden kesilmek suretiyle ilgili sendikaya ödenir.
(3) Yukarıdaki hükümlere göre
ödenmesi gereken aidatı kesmeyen veya kesmesine rağmen bir ay içinde ilgili
işçi sendikasına ödemeyen işveren, bildirim şartı aranmaksızın aidat
miktarını bankalarca işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiziyle
birlikte ödemekle yükümlüdür.
(4) Üye aidatının tahsiline
ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Sendika üyeliğinin sona ermesi
ve askıya alınması
MADDE 19 – (1) İşçi veya işveren, sendikada üye kalmaya veya
üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.
(2) Her üye, e-Devlet kapısı
üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilir.
E-Devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi elektronik ortamda eş
zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşır.
(3) Çekilme, sendikaya bildirim
tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanır. Çekilenin bir aylık
süre içinde başka bir sendikaya üye olması hâlinde yeni üyelik bu sürenin
bitimi tarihinde kazanılmış sayılır.
(4) Sendika üyeliğinden
çıkarılma kararı genel kurulca verilir. Karar, e-Devlet kapısı üzerinden
Bakanlığa elektronik ortamda bildirilir ve çıkarılana yazı ile tebliğ
edilir. Çıkarılma kararına karşı üye, kararın tebliğinden itibaren otuz gün
içinde mahkemeye itiraz edebilir. Mahkeme iki ay içinde kesin olarak karar
verir. Üyelik, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.
(5) İşveren veya işveren vekili
sıfatını kaybedenlerin sendika ve üst kuruluşlardaki üyelikleri ve
görevleri, bu sıfatı kaybettikleri tarihte kendiliğinden sona erer. Ancak,
tüzel kişiliği temsilen işveren vekili sıfatı ile işveren sendikalarına üye
olanların bu sıfatı kaybetmeleri hâlinde tüzel kişiliğin üyeliği düşmez. Bu
durumda işveren vekilinin kuruluş organlarındaki görevleri sona erer.
(6) Sosyal Güvenlik Kurumundan
yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan
işçilerin sendika üyeliği sona erer. Ancak çalışmaya devam edenler ile
kuruluş ve şubelerinin yönetim, denetleme ve disiplin kurullarındaki
görevleri sırasında yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme
alanların üyeliği, görevleri süresince ve yeniden seçildikleri sürece devam
eder.
(7) İşkolunu değiştirenin
sendika üyeliği kendiliğinden sona erer.
(8) İşçi kuruluşu ve şubelerinin
organlarında görev almak üyeliği sona erdirmez.
(9) İşçi sendikası üyesinin bir
yılı geçmemek üzere işsiz kalması üyeliğini etkilemez.
(10) Herhangi bir askeri ödev
nedeniyle silah altına alınan üyenin
üyelik ilişkisi bu süre içinde askıda kalır.
(11) Üyeliğin kazanılması ile
üyeliğin sona ermesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir
yönetmelikle düzenlenir.
Üst kuruluşlara üyelik
MADDE 20 – (1) Üst kuruluş üyeliğine başvuru genel kurul
kararına bağlıdır. Üst kuruluş üyeliği, tüzükte belirlenen yetkili organın
kabulüyle kazanılır. Aynı zamanda birden fazla üst kuruluşa üye olunamaz.
Aksi hâlde sonraki üyelikler geçersizdir.
(2) Üst kuruluş üyeliğinden
çekilme genel kurul kararına bağlıdır. Çekilme, üst kuruluşa bildirim
tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanır.
(3) Üst kuruluş üyeliğinden
çıkarılma, üst kuruluş genel kurulu kararıyla olur.
(4) Üye olma, üyelikten çekilme
ve çıkarılma kararları, üst kuruluş tarafından bir ay içerisinde Bakanlığa
bildirilir.
Uluslararası işçi ve işveren
kuruluşlarına üyelik
MADDE 21 – (1) Kuruluşlar tüzüklerinde gösterilen amaçlarını
gerçekleştirmek üzere uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarının kurucusu
olabilir, bu kuruluşlara serbestçe üye olabilir ve üyelikten çekilebilir,
iş birliğinde bulunabilir, üye ve temsilci gönderebilir veya kabul edebilir
ve dış temsilcilik açabilir.
(2) Uluslararası işçi ve işveren
kuruluşları Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri
Bakanlığının izniyle Türkiye’de temsilcilik açabilir ve üst kuruluşlara üye
olabilir.
(3) Yukarıdaki fıkralara
aykırılık hâlinde İçişleri Bakanlığınca üyeliğin iptal edilmesi,
temsilciliğin faaliyetinin durdurulması veya kapatılması için, kuruluş
merkezinin veya temsilciliğin bulunduğu yerde dava açılabilir.
(4) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde
faaliyet gösteren işçi ve işveren kuruluşları Türkiye’de
kurulu üst kuruluşlara üye olabilir.
Kuruluşların katılması veya
birleşmesi
MADDE 22 – (1) Bir kuruluşun aynı nitelikteki bir kuruluşa
katılması hâlinde, katılan kuruluşun bütün hak, borç, yetki ve çıkarları
katıldığı kuruluşa kendiliğinden geçer.
(2) Aynı nitelikteki bir
kuruluşla birleşen kuruluşların bütün hak, borç, yetki ve çıkarları
birleşme sonucu meydana getirdikleri yeni tüzel kişiliğe kendiliğinden
geçer.
(3) Katılan veya birleşen kuruluşun
üyeleri, kendiliğinden katıldıkları veya yeni meydana getirdikleri
kuruluşun üyesi olur.
(4) Katılımın yapıldığı ya da
yeni meydana getirilen kuruluş, durumu bir ay içerisinde Bakanlığa
bildirir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Güvenceler
İşçi kuruluşu yöneticiliğinin
güvencesi
MADDE 23 – (1) İşçi kuruluşunda yönetici olduğu için
çalıştığı işyerinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi askıda kalır. Yönetici
dilerse işten ayrıldığı tarihte iş sözleşmesini bildirim süresine
uymaksızın veya sözleşme süresinin bitimini beklemeksizin fesheder ve kıdem
tazminatına hak kazanır. Yönetici, yöneticilik süresi içerisinde iş
sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı fesih tarihindeki emsal ücret
üzerinden hesaplanır.
(2) İş sözleşmesi askıya alınan
yönetici; sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek,
yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle görevinin sona
ermesi hâlinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı
işyerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabilir. İşveren, talep
tarihinden itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski
işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır. Bu
kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri
işverence feshedilmiş sayılır.
(3) Yukarıda sayılan nedenler
dışında yöneticilik görevi sona eren sendika yöneticisine ise başvuruları
hâlinde işveren tarafından kıdem tazminatı ödenir. Ödenecek tazminatın
hesabında, işyerinde çalışılmış süreler göz önünde bulundurulur ve fesih
anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınır.
İşçinin iş kanunlarından doğan hakları saklıdır.
İşyeri sendika temsilciliğinin
güvencesi
MADDE 24 – (1) İşveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş
sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini yazılı olarak açık ve
kesin şekilde belirtmedikçe feshedemez. Fesih bildiriminin tebliği
tarihinden itibaren bir ay içinde, temsilci veya üyesi bulunduğu sendika
dava açabilir.
(2) Dava basit yargılama usulüne
göre sonuçlandırılır. Mahkemece verilen kararın temyizi hâlinde Yargıtay
kesin olarak karar verir.
(3) Temsilcinin işe iadesine
karar verilirse fesih geçersiz sayılarak temsilcilik süresini aşmamak
kaydıyla fesih tarihi ile kararın kesinleşme tarihi arasındaki ücret ve
diğer hakları ödenir. Kararın kesinleşmesinden itibaren altı iş günü içinde
temsilcinin işe başvurması şartıyla, altı iş günü içinde işe başlatılmaması
hâlinde, iş ilişkisinin devam ettiği kabul edilerek ücreti ve diğer hakları
temsilcilik süresince ödenmeye devam edilir. Bu hüküm yeniden temsilciliğe
atanma hâlinde de uygulanır.
(4) İşveren, yazılı rızası
olmadıkça işyeri sendika temsilcisinin işyerini değiştiremez veya işinde
esaslı tarzda değişiklik yapamaz. Aksi hâlde değişiklik geçersiz sayılır.
(5) Bu madde hükümleri işyerinde
çalışmaya devam eden yöneticiler hakkında da uygulanır.
Sendika özgürlüğünün güvencesi
MADDE 25 – (1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya
girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya
üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya
olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
(2) İşveren, bir sendikaya üye
olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan
işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi
bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya
ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.
(3) İşçiler, sendikaya üye
olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş
saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya
sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı
işleme tabi tutulamaz.
(4) İşverenin fesih dışında
yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret
tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.
(5) Sendikal bir nedenle iş
sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, 4857 sayılı Kanunun 18, 20 ve 21 inci
madde hükümlerine göre dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin
sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı
Kanunun 21 inci maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması
veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar
verilir. Ancak işçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı
Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata
hükmedilmez. İşçinin 4857 sayılı Kanunun yukarıdaki hükümlerine göre dava
açmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez.
(6) İş sözleşmesinin sendikal
nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat
yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene
dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla
yükümlüdür.
(7) Fesih dışında işverenin
sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak
işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu
ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü
olur.
(8) Yukarıdaki hükümlere aykırı
olan toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesi hükümleri geçersizdir.
(9) İşçinin iş kanunları ve
diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Faaliyetler
Kuruluşların faaliyetleri
MADDE 26 – (1) Kuruluşlar, tüzüklerinde yer alan konularda
serbestçe faaliyette bulunur.
(2) Kuruluşlar, çalışma
hayatından, mevzuattan, örf ve adetten doğan uyuşmazlıklarda işçi ve
işverenleri temsilen; sendikalar, yazılı başvuruları üzerine iş
sözleşmesinden ve çalışma ilişkisinden doğan hakları ile sosyal güvenlik
haklarında üyelerini ve mirasçılarını temsilen dava açmak ve bu nedenle
açılmış davada davayı takip yetkisine sahiptir. Yargılama sürecinde
üyeliğin sona ermesi üyenin yazılı onay vermesi kaydıyla bu yetkiyi
etkilemez.
(3) Kuruluşlar, faaliyetlerinden
yararlanmada üyeleri arasında eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasaklarına
uymakla yükümlüdür. Kuruluşlar, faaliyetlerinde toplumsal cinsiyet
eşitliğini gözetir.
(4) Kuruluşların kendi
faaliyetleri ile üyelerine sağladıkları hak ve çıkarların üyesi olmayanlara
uygulanması, bu Kanunun yedinci ila on ikinci bölümlerinde yer alan
hükümler saklı kalmak kaydıyla yazılı onaylarına bağlıdır.
(5) Kuruluşlar, tüzükleriyle
belirlenen amaçları dışında faaliyette bulunamaz.
(6) İşçiler ve işçi kuruluşları
işveren kuruluşlarına, işveren kuruluşları da işçi kuruluşlarına üye
olamaz; gerek doğrudan doğruya, gerek temsilcileri veya mensupları veya
araya koyacakları diğer kimseler aracılığıyla biri diğerinin kurulmasına,
yönetim ve faaliyetine müdahalede bulunamaz.
(7) Kuruluşlar siyasi partilerin
ad, amblem, rumuz veya işaretlerini kullanamaz.
(8) Kuruluşlar ticaretle
uğraşamaz. Ancak, kuruluşlar genel kurul kararıyla nakit mevcudunun yüzde
kırkından fazla olmamak kaydıyla sanayi ve ticaret kuruluşlarına yatırımda
bulunabilir.
(9) Kuruluşlar elde ettikleri gelirleri
üyeleri ve mensupları arasında dağıtamaz. Ancak sendikaların grev ve lokavt
süresince tüzüklerine göre üyelerine yapacakları yardımlar ile kuruluşların
eğitim amaçlı yardımları bu hükmün dışındadır.
İşyeri sendika temsilcisinin
atanması ve görevleri
MADDE
27 – (1) Toplu iş sözleşmesi
yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde işçi sayısı elliye kadar
ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz
arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin
bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz
işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on
beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir.
Temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam eder.
(2) Sendika tüzüğünde işyeri
sendika temsilcisinin seçimle belirlenmesine ilişkin hüküm bulunması
hâlinde, seçilen üye temsilci olarak atanır.
(3) İşyeri sendika temsilcileri
ve baş temsilcisi; işyeri ile sınırlı olmak kaydı ile işçilerin dileklerini
dinlemek ve şikâyetlerini çözümlemek, işçi ve işveren arasındaki iş
birliğini, çalışma barışını ve uyumunu sağlamak, işçilerin hak ve
çıkarlarını gözetmek ve iş kanunları ile toplu iş sözleşmelerinde öngörülen
çalışma şartlarının uygulanmasına yardımcı olmakla görevlidir.
(4) İşyeri sendika temsilcileri,
işyerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı olmamak şartı ile
görevlerini yerine getirir. İşyerlerinde, sendika temsilcilerine görevlerini
hızlı ve etkili biçimde yapmalarına imkân verecek kolaylıklar sağlanır.
ALTINCI BÖLÜM
Kuruluşların Gelirleri, Denetimi ve Kapatılması
Kuruluşların gelirleri ve
giderleri
MADDE 28 – (1) Kuruluşların gelirleri;
a) Üyelik ve dayanışma
aidatları,
b) Tüzüklerine göre
yapabilecekleri faaliyetlerden sağlanacak gelirler,
c) Bağışlar,
ç) Mal varlığı gelirleri, mal
varlığı değerlerinin devir, temlik ve satışlarından doğan kazançlardan,
ibarettir.
(2) Kuruluşlar; kamu kurum ve
kuruluşları, siyasi partiler, esnaf ve küçük sanatkâr kuruluşları ile kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından yardım ve bağış alamaz.
(3) İşçi kuruluşları, işverenler
ve bu Kanun ve diğer kanunlara göre kurulan işveren kuruluşlarından;
işveren kuruluşları da işçilerden ve bu Kanun ve diğer kanunlara göre
kurulu işçi kuruluşlarından yardım ve bağış alamaz. Kuruluşlar, yurt
dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan Bakanlığa önceden bildirimde
bulunmak suretiyle yardım ve bağış alabilir. Ancak, işçi kuruluşları yurt
dışında kurulu işveren ve işveren kuruluşlarından; işveren kuruluşları ise
işçi ve işçi kuruluşlarından yardım ve bağış alamaz. Nakdî yardım ve
bağışların bankalar aracılığıyla alınması zorunludur.
(4) Yukarıdaki hükümlere aykırı
olarak yardım ve bağış alınması hâlinde üyelerden birinin veya Bakanlığın
başvurması üzerine, mahkeme kararıyla, alınan yardım Hazineye aktarılır.
(5) Kuruluşlar, tüm nakdî
gelirlerini bankaya yatırmak zorundadır. Zorunlu giderleri için kasalarında
tutacakları nakit miktarı genel kurullarınca belirlenir.
(6) Kuruluşlar, gelirlerini bu
Kanunda ve tüzüklerinde gösterilen faaliyetleri dışında kullanamaz veya
bağışlayamaz.
(7) Kuruluşlar; yönetim kurulu
kararıyla ve nakit mevcudunun yüzde onunu aşmamak kaydıyla yurt içi ve yurt
dışındaki doğal afet bölgelerine doğrudan veya yetkili makamlar
aracılığıyla konut, eğitim ve sağlık tesisleri kurulması amacıyla kamu
kurum ve kuruluşlarına ayni ve nakdî yardımda bulunabilir.
Kuruluşların denetimi ve
şeffaflık
MADDE 29 – (1) Kuruluşların denetimi, kanun ve kuruluşun
tüzük hükümlerine göre denetleme kurulları tarafından yapılır. Denetimde,
yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili
işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygunluğu incelenir.
(2) Kuruluşların gelir ve
giderlerine ilişkin mali denetimleri, en geç iki yılda bir 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci
Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre denetim yetkisine
sahip yeminli mali müşavirlerce yapılır. Bu denetimin yapılmış olması,
denetleme kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
(3) Kuruluşlar; faaliyet, dış
denetim ve denetleme kurulu raporları ile genel kurul kararlarını uygun
vasıtalarla derhâl yayınlar.
(4) Kuruluşların ve şubelerin
kurucu ve yöneticileri, kendileri, eşleri ve velayetleri altında bulunan
çocuklarına ait mal bildirimlerini 19/4/1990 tarihli
ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla
Mücadele Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre vermek zorundadır.
(5) İç ve dış denetim esasları,
işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşleri alınarak Bakanlıkça
çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Tutulacak defter ve kayıtlar
MADDE 30 – (1) Kuruluşlar, aşağıda yazılı defter ve kayıtları
tutmak zorundadır:
a) Üye kayıt ve üyelik sona erme
listeleri
b) Genel kurul, yönetim kurulu,
denetleme kurulu ve disiplin kurulu karar defterleri
c) Gelen ve giden evrak kayıt
defterleri ile zimmet defteri
ç) Aidat kayıtları, yevmiye
ve envanter defterleri ile defterikebir
d) Gelirlere ilişkin kayıt ve
defterler
(2) 4/1/1961 tarihli
ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre demirbaş sınıfına giren her türlü
eşya veya malzeme demirbaş defterine kaydedilir.
(3) Kuruluşların tutmak zorunda
oldukları dosya, üye kayıt ve üyelik sona erme listeleri, defter ve
kayıtlar ile bunların tutulmasındaki usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
bir yönetmelikle düzenlenir.
Kapatma
MADDE 31 – (1) Anayasada belirtilen Cumhuriyetin
niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan kuruluş,
merkezlerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine mahkeme
kararı ile kapatılır. Aykırı davranış bireysel olarak yöneticiler tarafından
gerçekleştirildiği takdirde, mahkemece sadece o yöneticilerin görevine son
verilmesine karar verilir.
(2) Yukarıdaki fıkra uyarınca
açılan davalar nedeniyle mahkeme, yargılama süresince talep üzerine veya
resen kuruluşun faaliyetlerinin durdurulmasına ve yöneticilerinin geçici
olarak görevden alınmasına karar verebilir.
(3) Yukarıdaki hükümler veya bu
Kanunda öngörülen diğer faaliyeti durdurma hâllerinde, kuruluşların
mallarının yönetimi ve çıkarlarının korunması ve durdurma süresi sonunda
yeniden faaliyete geçebilmesi için genel kurul yapılması, 4721 sayılı Kanun
hükümleri gereğince tayin olunacak bir veya üç kayyım tarafından sağlanır.
Kuruluşun sona ermesi hâlinde
malların devri
MADDE 32 – (1) Tüzüğünde hüküm bulunması kaydıyla tüzel
kişiliği sona eren sendikanın mal varlığı bu Kanuna göre kurulmuş aynı
nitelikteki bir kuruluşa ya da üyesi bulunduğu üst kuruluşa; üst kuruluş
üyesi değilse aynı nitelikteki bir üst kuruluşa bırakılabilir. Üst
kuruluşun sona ermesi hâlinde, mal varlığı üyesi bulunan kuruluşlara
bırakılabilir. Tüzükte hüküm bulunmaması hâlinde feshe karar veren genel
kurul, mal varlığını yukarıdaki esaslara göre devredebilir.
(2) Tüzükte hüküm olmaması ya da
fesih hâlinde; genel kurul kararının bulunmaması veya devrin ilgili kuruluş
tarafından kabul edilmemesi hâlinde, tasfiye sonucunda kalacak paralar
İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılır ve mallar Türkiye İş Kurumuna
devredilir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Toplu İş Sözleşmesinin Genel Esasları
Toplu iş sözleşmesi ve çerçeve
sözleşmenin içeriği
MADDE 33 – (1) Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılması,
içeriği ve sona ermesine ilişkin hükümleri içerir.
(2) Toplu iş sözleşmesi,
tarafların karşılıklı hak ve borçları ile sözleşmenin uygulanması ve
denetimini ve uyuşmazlıkların çözümü için başvurulacak yolları düzenleyen
hükümleri de içerebilir.
(3) Çerçeve sözleşme,
sözleşmenin tarafı olan işçi ve işveren sendikasının üyeleri hakkında
uygulanır ve meslekî eğitim, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal sorumluluk ve
istihdam politikalarına ilişkin düzenlemeleri içerebilir.
(4) Çerçeve sözleşme,
taraflardan birinin çağrısı ve karşı tarafın çağrıya olumlu cevap vermesi
ile en az bir, en çok üç yıl için yapılır.
(5) Toplu iş sözleşmeleri ve
çerçeve sözleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı
düzenlemeler içeremez.
Toplu iş sözleşmesinin kapsamı
ve düzeyi
MADDE 34 – (1) Bir toplu iş sözleşmesi aynı işkolunda bir veya
birden çok işyerini kapsayabilir.
(2) Bir gerçek ve tüzel kişiye
veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolunda birden çok işyerinin
bulunduğu işyerlerinde, toplu iş sözleşmesi ancak işletme düzeyinde
yapılabilir.
(3) Grup toplu iş sözleşmesi,
tarafların anlaşması üzerine bir işçi sendikası ile bir işveren sendikası
arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerleri ve
işletmeleri kapsamak üzere yapılır.
(4) İşletme toplu iş sözleşmesi
yapılacak işyerlerinin aranılan niteliğe sahip olup olmadıklarına ilişkin
uyuşmazlıklar, işletme merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemede on beş gün
içinde karara bağlanır. Kararın temyizi hâlinde Yargıtay on beş gün içinde
kesin olarak karar verir.
Toplu iş sözleşmesinin şekli ve
süresi
MADDE 35 – (1) Toplu iş sözleşmesi yazılı olarak yapılır.
(2) Toplu iş sözleşmesi en az
bir ve en çok üç yıl süreli olarak yapılabilir. Toplu iş sözleşmesinin
süresi, sözleşmenin imzalanmasından sonra taraflarca uzatılamaz,
kısaltılamaz ve sözleşme süresinden önce sona erdirilemez.
(3) Faaliyetleri bir yıldan az
süren işlerde uygulanmak üzere yapılan toplu iş sözleşmelerinin süresi bir
yıldan az olabilir. İşin bitmemesi hâlinde bu sözleşmeler bir yılın sonuna
kadar uygulanır.
(4) Toplu iş sözleşmesi
süresinin bitmesinden önceki yüz yirmi gün içinde, yeni sözleşme için yetki
başvurusunda bulunulabilir. Ancak, yapılacak toplu iş sözleşmesi önceki sözleşme
sona ermedikçe yürürlüğe giremez.
Toplu iş sözleşmesinin hükmü
MADDE 36 – (1) Toplu iş sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe iş
sözleşmeleri toplu iş sözleşmesine aykırı olamaz. İş sözleşmelerinin toplu
iş sözleşmesine aykırı hükümlerinin yerini toplu iş sözleşmesindeki
hükümler alır. Toplu iş sözleşmesinde iş sözleşmelerine aykırı hükümlerin
bulunması hâlinde ise iş sözleşmesinin işçi yararına olan hükümleri
geçerlidir.
(2) Sona eren toplu iş
sözleşmesinin iş sözleşmesine ilişkin hükümleri yenisi yürürlüğe girinceye
kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam eder.
Tarafların durumunda değişiklik
MADDE 37 – (1) Toplu iş sözleşmesine taraf olan sendikanın tüzel
kişiliğinin sona ermesi, faaliyetinin durdurulması, işçi sendikasının
yetkiyi kaybetmesi ve toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde
işverenin veya işyerinin girdiği işkolunun değişmesi toplu iş sözleşmesini
sona erdirmez.
(2) Toplu görüşmeye çağrı
tarihinde bir işveren sendikasına üye bulunan işveren, sendika üyeliğinin
sona ermesi hâlinde sendikaya yapılmış olan çağrı ile bağlı kalır.
(3) Sözleşmenin imzalanması
tarihinde taraf işveren sendikasının üyesi olan işveren, sendikası ile
ilişkisinin kesilmesi hâlinde yapılmış olan sözleşme ile bağlı kalır.
İşyerinin veya bir bölümünün
devri
MADDE
38 – (1) İşletme toplu iş
sözleşmesi kapsamında olan ya da toplu iş sözleşmesi bulunan bir işyeri
veya işyerinin bir bölümünün devrinde, devralan işverenin aynı işkoluna
giren işyeri veya işyerlerinde yürürlükte bir toplu iş sözleşmesi var ise;
devralınan işyeri veya işyerlerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden doğan
hak ve borçlar, iş sözleşmesi hükmü olarak devam eder. Devralan işverenin işyeri ya da işyerlerinde uygulanan
bir toplu iş sözleşmesi yok ise; devralınan işyerinde yürürlükteki toplu iş
sözleşmesinden doğan hak ve borçlar, yeni bir toplu iş sözleşmesi
yapılıncaya kadar toplu iş sözleşmesi hükmü olarak devam eder.
(2) Toplu iş sözleşmesi
bulunmayan bir işyerinin işletme toplu iş sözleşmesi tarafı olan bir
işverence devralınması durumunda işyeri, işletme toplu iş sözleşmesi
kapsamına girer.
Toplu iş sözleşmesinden
yararlanma
MADDE 39 – (1) Toplu iş sözleşmesinden taraf işçi
sendikasının üyeleri yararlanır.
(2) Toplu iş sözleşmesinden,
sözleşmenin imzalanması tarihinde taraf sendikaya üye olanlar yürürlük
tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi
sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanır.
(3) Toplu iş sözleşmesinin imza
tarihi ile yürürlük tarihi arasında iş sözleşmesi sona eren üyeler de, iş
sözleşmelerinin sona erdiği tarihe kadar toplu iş sözleşmesinden
yararlanır.
(4) Toplu iş sözleşmesinin
imzası sırasında taraf işçi sendikasına üye olmayanlar, sonradan işyerine
girip de üye olmayanlar veya imza tarihinde taraf işçi sendikasına üye olup
da ayrılanlar veya çıkarılanların toplu iş sözleşmesinden
yararlanabilmeleri, toplu iş sözleşmesinin tarafı olan işçi sendikasına
dayanışma aidatı ödemelerine bağlıdır. Bunun için işçi sendikasının onayı
aranmaz. Dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu iş sözleşmesinden
yararlanma, talep tarihinden geçerlidir. İmza tarihinden önceki talepler
imza tarihi itibarıyla hüküm doğurur.
(5) Dayanışma aidatının miktarı,
üyelik aidatından fazla olmamak kaydıyla sendika tüzüğünde belirlenir.
(6) Faaliyeti durdurulmuş
sendikalara dayanışma aidatı ödenmez.
(7) Bu Kanun anlamında işveren
vekilleri ile toplu iş sözleşmesi görüşmelerine işvereni temsilen
katılanlar, toplu iş sözleşmesinden yararlanamaz.
(8) Grev sonunda yapılan toplu
iş sözleşmesinden, 65 inci maddeye göre zorunlu olarak çalışanlar dışında
işyerinde çalışmış olanlar aksine hüküm bulunmadıkça yararlanamaz.
Teşmil
MADDE
40 – (1) Bakanlar Kurulu;
teşmili yapılacak işyerinin kurulu bulunduğu işkolunda en çok üyeye sahip
sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sözleşmesini, o işkolundaki işçi veya
işveren sendikalarının veya ilgili işverenlerden birinin ya da Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanının talebi üzerine, Yüksek Hakem Kurulunun görüşünü
aldıktan sonra tamamen veya kısmen ya da zorunlu değişiklikleri yaparak, o
işkolunda toplu iş sözleşmesi bulunmayan işyeri veya işyerlerine teşmil
edebilir. Yüksek
Hakem Kurulu bu konudaki görüşünü on beş iş günü içinde bildirir.
(2) Teşmil kararında teşmilin
gerekçesi açıklanır. Yürürlüğe gireceği tarih de belirtilmek suretiyle
teşmil kararı Resmî Gazete’de yayımlanır, ancak yürürlük tarihi Resmî
Gazete’de yayım tarihinden önceki bir tarih olarak belirlenemez.
(3) Teşmil edilen toplu iş
sözleşmesinin sona ermesi ile teşmil kararı da ortadan kalkar.
(4) Bakanlar Kurulu teşmil
kararını, gerekçesini de açıklayarak gerekli gördüğünde yürürlükten
kaldırabilir.
(5) Toplu iş sözleşmesinin,
tarafların hak ve borçlarını düzenleyen hükümleri ile özel hakeme başvurma
hakkındaki hükümleri teşmil edilemez.
(6) Yetki için başvurulduktan
sonra bu işlem tamamlanıncaya kadar veya yetki belgesi alındıktan sonra
yetki devam ettiği sürece, kapsama giren işyerleri için teşmil kararı
alınamaz.
(7) Toplu iş sözleşmesinin
teşmil edildiği işletme veya işyerinde her zaman yetki için başvurulabilir
ve yeni toplu iş sözleşmesinin yapılmasıyla birlikte teşmil uygulaması
kendiliğinden sona erer.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması
Yetki
MADDE 41 – (1) Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az
yüzde üçünün üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş
sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan
işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi
bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya
yetkilidir.
(2) İşletme toplu iş
sözleşmeleri için işyerleri bir bütün olarak dikkate alınır ve yüzde kırk
çoğunluk buna göre hesaplanır.
(3) İşletmede birden çok
sendikanın yüzde kırk veya fazla üyesinin olması durumunda başvuru
tarihinde en çok üyeye sahip sendika toplu iş sözleşmesi yapmaya
yetkilidir.
(4) Bir işveren sendikası, üyesi
işverenlere ait işyeri veya işyerleri, sendika üyesi olmayan bir işveren
ise kendi işyeri veya işyerleri için toplu iş sözleşmesi yapmaya
yetkilidir.
(5) Bir işkolunda çalışan
işçilerin yüzde üçünün tespitinde Bakanlıkça her yıl ocak ve temmuz
aylarında yayımlanan istatistikler esas alınır. Bu istatistiklerde her bir
işkolundaki toplam işçi sayısı ile işkollarındaki sendikaların üye sayıları
yer alır. Yayımlanan istatistik, toplu iş sözleşmesi ve diğer işlemler için
yeni istatistik yayımlanıncaya kadar geçerlidir. Yetki belgesi almak üzere
başvuran veya yetki belgesi alan işçi sendikasının yetkisini daha sonra
yayımlanacak istatistikler etkilemez.
(6) Yayımından itibaren on beş
gün içinde itiraz edilmeyen istatistik kesinleşir. İstatistiğin gerçeğe
uymadığı gerekçesiyle bu süre içinde Ankara İş Mahkemesine başvurulabilir.
Mahkeme bu itirazı on beş gün içinde sonuçlandırır. Mahkemece verilen
karar, ilgililerce veya Bakanlıkça temyiz edilebilir. Yargıtay temyiz
talebini on beş gün içinde kesin olarak karara bağlar.
(7) Bakanlık, yetkili sendikanın
belirlenmesinde ve istatistiklerin düzenlenmesinde kendisine gönderilen
üyelik ve üyelikten çekilme bildirimleri ile Sosyal Güvenlik Kurumuna
yapılan işçi bildirimlerini esas alır.
Yetki tespiti için başvuru
MADDE 42 – (1) Toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen işçi
sendikası Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini ister. İşveren
sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de Bakanlığa başvurarak
yetkili işçi sendikasının tespitini isteyebilir.
(2) Bakanlık, kayıtlarına göre
başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit
ettiğinde, başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o
işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya
sendika üyesi olmayan işverene altı iş günü içinde bildirir.
(3) İşçi sendikasının yetki
şartlarına sahip olmadığının ya da işyerinde yetki şartlarına sahip bir
işçi sendikasının bulunmadığının tespiti hâlinde, bu bilgiler sadece başvuruyu
yapan tarafa bildirilir.
(4) Sigortalılığın başlangıcı
ile sona ermesine ilişkin bildirimlerden yasal süresi içinde Sosyal
Güvenlik Kurumuna yapılmayanlar, yetkili işçi sendikasının tespitinde
dikkate alınmaz.
(5) Yetki tespiti ile ilgili
usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Yetki itirazı
MADDE
43 – (1) Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan
işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren;
taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya
kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de
göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş
günü içinde mahkemeye yapabilir.
(2) İtiraz dilekçesi görevli
makama kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Kurulu bulunduğu
işkolunda çalışan işçilerin yüzde üçünden daha az üyesi bulunan işçi
sendikası, yetki itirazında bulunamaz.
(3) İtiraz dilekçesinde veya
ekinde somut delillerin yer almaması hâlinde itiraz incelenmeksizin
reddedilir. İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata ve süreye ilişkin
itirazları mahkeme altı iş günü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak
karara bağlar. Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme, duruşma yaparak
karar verir ve karar temyiz edildiği takdirde Yargıtay tarafından on beş
gün içinde kesin olarak karara bağlanır.
(4) 42 nci maddenin
üçüncü fıkrası uyarınca kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı
bildirilen işçi sendikası, altı iş günü içinde yetkili olup olmadığının tespiti
için dava açabilir. Mahkeme açılan davayı o işkolunda çalışan işçilerin en
az yüzde üçünü üye kaydeden işçi sendikaları ile işveren sendikası veya
sendika üyesi olmayan işverene de bildirir. Mahkeme davayı iki ay içinde
sonuçlandırır.
(5) İtiraz, karar kesinleşinceye
kadar yetki işlemlerini durdurur.
Yetki belgesi
MADDE
44 – (1) Tespit yazısına süresi
içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı iş günü içinde;
yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip
olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip
olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten
itibaren altı iş günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki
belgesi verilir.
Yetki belgesi bulunmaksızın yapılan
toplu iş sözleşmesi
MADDE 45 – (1) Yetki belgesi bulunmaksızın yapılan bir toplu
iş sözleşmesinde taraflardan birinin veya ikisinin yetki şartlarına sahip
olmadığı ve bu nedenle sözleşmenin hükümsüzlüğü, Bakanlıkça durumun
tespitinden itibaren kırk beş gün içinde, ilgililerce veya Bakanlıkça
mahkemede dava yolu ile ileri sürülebilir.
(2) Talep hâlinde mahkeme, toplu
iş sözleşmesinin uygulanmasını dava sonuna kadar durdurabilir.
Toplu görüşmeye çağrı
MADDE 46 – (1) Taraflardan biri, yetki belgesinin alındığı
tarihten itibaren on beş gün içinde karşı tarafı toplu görüşmeye çağırır.
Çağrı tarihi, çağrıyı yapan tarafça derhâl görevli makama bildirilir.
(2) Bu süre içerisinde çağrı
yapılmazsa, yetki belgesinin hükmü kalmaz.
(3) Çağrıyı yapan taraf, toplu
görüşmede ileri süreceği tekliflerin bütününü çağrı süresi içinde karşı
tarafa vermek zorundadır. Ancak, tarafların toplu görüşme gereği ileri
sürecekleri tekliflerde değişiklik yapma hakları saklıdır.
Toplu görüşmenin başlaması ve
süresi
MADDE 47 – (1) Çağrının karşı tarafa tebliğ edildiği tarihten
itibaren altı iş günü içinde taraflar toplu görüşmenin yer, gün ve saatini
aralarında anlaşarak belirler ve bunu görevli makama yazı ile bildirir.
Anlaşmaya varılamazsa, taraflardan birinin başvurusu üzerine, yapılacak ilk
toplantının yeri, günü ve saati görevli makamca derhâl belirlenir ve
taraflara bildirilir.
(2) İşçi sendikası, çağrı
tarihinden itibaren otuz gün içinde yapılacak olan ilk toplantıya gelmez
veya aynı süre içinde toplu görüşmeye başlamazsa yetkisi düşer.
(3) Toplu görüşmenin süresi, ilk
toplantı tarihinden itibaren altmış gündür.
Toplu iş sözleşmesinin
imzalanması, tevdi edilmesi ve işyerinde ilanı
MADDE 48 – (1) Toplu görüşmenin sonunda bir anlaşmaya
varılırsa dört nüsha olarak düzenlenecek olan toplu iş sözleşmesi, taraf
temsilcilerince imzalanır ve iki nüshası altı iş günü içinde çağrıyı yapan
tarafça görevli makama tevdi edilir. Görevli makam sözleşmenin bir
nüshasını Bakanlığa gönderir.
(2) İşveren, bir toplu iş
sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi hükmündeki özel hakem veya Yüksek Hakem
Kurulu kararı ile toplu hak uyuşmazlıklarında verilmiş mahkeme veya özel
hakem kararlarını, işyeri veya işyerlerinde işçiler tarafından
görülebilecek yerlere asmakla yükümlüdür.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümü
Uyuşmazlığın tespiti
MADDE
49 – (1) Toplu görüşme için
kararlaştırılan ilk toplantıya taraflardan biri gelmez veya geldiği hâlde
görüşmeye başlamazsa, toplu görüşmeye başladıktan sonra toplantıya devam
etmezse veya taraflar toplu görüşme süresi içerisinde anlaşamadıklarını bir
tutanakla tespit ederlerse ya da toplu görüşme süresi anlaşma olmaksızın
sona ererse, taraflardan biri uyuşmazlığı altı iş günü içinde görevli
makama bildirir. Aksi
takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.
Arabuluculuk
MADDE 50 – (1) Uyuşmazlık yazısını alan görevli makam altı iş
günü içinde taraflardan en az birinin katılımı ile veya katılım olmazsa
resen, resmî listede bir arabulucu görevlendirir. Tarafların resmî
arabulucu listesindeki bir arabulucu ismi üzerinde anlaşma sağlamaları
hâlinde, belirlenen kişi görevli makam tarafından o uyuşmazlıkta arabulucu
olarak görevlendirilir.
(2) Arabulucu, tarafların
anlaşmaya varması için her türlü çabayı harcar ve ilgililere önerilerde
bulunur.
(3) Arabulucunun görevi kendisine
yapılacak bildirimden itibaren on beş gün sürer. Bu süre tarafların
anlaşması ile en çok altı iş günü uzatılabilir ve görevli makama
bildirilir.
(4) Arabulucu, tarafların
anlaşmasını sağlarsa 48 inci madde hükümleri uygulanır.
(5) Arabuluculuk süresinin
sonunda anlaşma sağlanamamışsa, arabulucu üç iş günü içinde uyuşmazlığı
belirleyen bir tutanak düzenler ve uyuşmazlığın sona erdirilmesi için
gerekli gördüğü önerileri de ekleyerek görevli makama tevdi eder. Görevli
makam, tutanağı en geç üç iş günü içinde taraflara tebliğ eder.
(6) Taraflar ve diğer bütün
ilgililer, arabulucunun anlaşmazlık konusu ile ilgili istediği her türlü
bilgi ve belgeyi vermekle yükümlüdür.
(7) Görevli makam, uyuşmazlığın
kapsamını ve niteliğini de dikkate alarak arabulucuya ödenmesi gereken
ücreti yönetmelikte belirtilen alt ve üst sınırlar içerisinde belirler.
Yüksek Hakem Kuruluna başvurma
MADDE
51 – (1) Grev oylaması
sonucunda grev yapılmaması yönündeki kararın kesinleşmesinden itibaren altı
iş günü içinde işçi sendikası; grev ve lokavtın yasak olduğu
uyuşmazlıklarda 50 nci maddenin beşinci
fıkrasında belirtilen tutanağın tebliğinden ya da erteleme süresinin
uyuşmazlıkla sonuçlanması hâlinde sürenin bitiminden itibaren taraflardan
biri altı iş günü içinde Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.
(2) Yüksek Hakem Kurulu
kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir.
Özel hakeme başvurma
MADDE 52 – (1) Taraflar, anlaşarak toplu hak veya çıkar
uyuşmazlıklarının her safhasında özel hakeme başvurabilir.
(2) Toplu iş sözleşmesine,
taraflardan birinin başvurması üzerine özel hakeme gidileceğine dair
hükümler konulabilir. Toplu iş sözleşmesinde aksine hüküm yoksa 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri
Kanununun özel hakeme ilişkin hükümleri uygulanır. Toplu hak
uyuşmazlıklarında özel hakem kararları genel hükümlere tabidir.
(3) Toplu çıkar
uyuşmazlıklarında taraflar özel hakeme başvurma hususunda yazılı olarak
anlaşma yaparlarsa, bundan sonra arabuluculuk, grev ve lokavt, kanuni
hakemlik hükümleri uygulanmaz. Toplu çıkar uyuşmazlıklarında özel hakem
kararları toplu iş sözleşmesi hükmündedir.
(4) Uyuşmazlığın her safhasında
taraflar anlaşarak özel hakem olarak Yüksek Hakem Kurulunu da seçebilir.
Yorum davası ve eda davasında
faiz
MADDE 53 – (1) Uygulanmakta olan bir toplu iş sözleşmesinin
yorumundan doğan uyuşmazlıklarda sözleşmenin taraflarınca dava açılabilir.
Mahkeme en geç iki ay içinde karar verir. Kararın temyiz edilmesi hâlinde
Yargıtay uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Toplu iş sözleşmesine
dayanan eda davalarında, temerrüt tarihinden itibaren işletme kredilerine
uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.
ONUNCU BÖLÜM
Yüksek Hakem Kurulunun Kuruluşu ve Çalışma Esasları
Kuruluşu
MADDE 54 – (1) Yüksek Hakem Kurulu, Yargıtayın bu
Kanundan doğan uyuşmazlıklara bakmakla görevli dairelerinin başkanlarından
en kıdemli olanının başkanlığında;
a) Bakanlar Kurulunca,
bakanlıklar bünyesi dışında, işçi veya işveren kuruluşları ile hiçbir
şekilde bağlantısı bulunmayan ve siyasi parti organlarında görevli olmayan,
ekonomi, işletme, sosyal politika veya iş hukuku konularında bilgi ve
tecrübe sahibi olanlar arasından seçilecek bir üye,
b) Üniversitelerin iş ve sosyal
güvenlik hukuku anabilim dalı öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim
Kurulunca seçilecek bir üye,
c) Bakanlık Çalışma Genel
Müdürü,
ç) İşçi sendikaları
konfederasyonlarından kendisine mensup işçi sayısı en yüksek olan
konfederasyonca seçilecek iki üye,
d) İşverenler adına en çok
işveren mensubu olan işveren sendikaları konfederasyonunca biri kamu
işverenlerinden olmak üzere seçilecek iki üyeden,
oluşur. Ancak uyuşmazlık konusunun tarafı olan sendikanın
bağlı bulunduğu işçi konfederasyonunun farklı olması hâlinde, bağlı
bulunduğu konfederasyonun seçeceği bir üye, uyuşmazlık konusunun tarafı
olan sendikanın bağlı bulunduğu bir başka işveren sendikaları
konfederasyonu bulunması hâlinde de sendikanın bağlı bulunduğu
konfederasyonun seçeceği bir üye, ikinci üyenin yerine Kurul üyesi olarak
toplantıya katılır.
(2) Seçimle gelen üyeler, iki
yıl için seçilir ve yeniden seçilmeleri mümkündür. İşçi ve işverenler adına
seçilecek üyelerde 6 ncı maddedeki
kurucular için öngörülen şartlar aranır.
(3) Seçimle gelen her bir üye
için aynı şekilde ikişer yedek üye seçilir. Kurul Başkanlığı için birinci
ve ikinci yedekler, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca hukuk daireleri
başkanları arasından seçilir. Yüksek Hakem Kuruluna katılacak üyelerin
seçilmesi, her seçim döneminden üç ay önce Bakanlıkça ilgili makam ve
kuruluşlardan istenir.
Yönetim yapısı
MADDE 55 – (1) Yüksek Hakem Kurulunun yazışma ve uzmanlık
hizmetlerini yürütmek üzere Yüksek Hakem Kurulu Başkanlığına bağlı olarak
bir genel sekreterlik kurulur. Genel sekreter başkanın teklifi üzerine
genel usullere göre atanır.
(2) Yüksek Hakem Kurulunun
talebi üzerine Başbakanlıkça yeteri kadar raportör ve
uzman atanır veya görevlendirilir. Ancak, işçi veya işveren kuruluşlarında
çalışmakta olanlar, raportör veya uzman
olarak görevlendirilemez.
Çalışma esasları
MADDE 56 – (1) Yüksek Hakem Kurulu başvuru dilekçesinin
alındığı günden başlayarak altı iş günü içinde başkan ve en az beş üyenin
katılımı ile toplanır. Mazeretli veya izinli olan asıl başkan veya üyenin
yerini aynı gruptan yedek başkan veya yedek üyelerden biri alır.
(2) Yüksek Hakem Kurulu,
uyuşmazlığı dosya üzerinde inceler. Gerekli görüldüğü durumlarda taraflar
ve ilgililerden uyuşmazlıkla ilgili her türlü bilgi ve belgeyi isteyebilir.
Taraflar ve diğer bütün ilgililer, Yüksek Hakem Kurulunun istediği bilgi ve
belgeyi vermekle yükümlüdür. Yüksek Hakem Kurulu, görüşlerini öğrenmek
istediği kişileri çağırıp dinler veya bunların görüşlerini yazı ile
bildirmelerini ister. Bunlar hakkında 6100 sayılı Kanunun tanıklara ve
bilirkişilere ilişkin hükümleri uygulanır. Taraflar da, bilgilendirmek
amacıyla Kurulda dinlenmelerini isteyebilir, bilgi ve belge sunabilir.
(3) Yüksek Hakem Kurulu
toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği hâlinde
başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlar.
(4) Bu madde gereğince yapılacak
ödemeleri karşılamak üzere gerekli ödenek Bakanlık bütçesine konulur.
Hakeme ve arabulucuya başvurma
yönetmeliği
MADDE 57 – (1) Yüksek Hakem Kurulunun çalışma usul ve
esasları; Yüksek Hakem Kurulunun başkan ve üyeleri ile bu Kurulda
görevlendirilecek uzman ve raportörlere ödenecek
tazminatlar; bilirkişi ve tanıklara verilecek ücretler ve toplu çıkar
uyuşmazlıklarında özel hakem incelemesinde uygulanacak usul hükümleri;
arabulucuların nitelikleri, seçimi, ücretleri ve görevlendirilmeleri Maliye
Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle
düzenlenir.
ON BİRİNCİ BÖLÜM
Grev ve Lokavt
Grevin tanımı
MADDE 58 – (1) İşçilerin, topluca çalışmamak suretiyle işyerinde
faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla,
aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları
için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına grev denir.
(2) Toplu iş sözleşmesinin
yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması hâlinde, işçilerin ekonomik ve
sosyal durumları ile çalışma şartlarını korumak veya geliştirmek amacıyla,
bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan greve kanuni grev denir.
(3) Kanuni grev için aranan
şartlar gerçekleşmeden yapılan grev kanun dışıdır.
Lokavtın tanımı
MADDE 59 – (1) İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına neden
olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya
bir kuruluşun verdiği karara uyarak, işçilerin topluca işten
uzaklaştırılmasına lokavt denir.
(2) Toplu iş sözleşmesinin
yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev
kararı alınması hâlinde bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavta
kanuni lokavt denir.
(3) Kanuni lokavt için aranan
şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavt kanun dışıdır.
Kanuni grev ve lokavt kararının
alınması ve uygulamaya konulması
MADDE 60 – (1) Grev kararı, 50 nci maddenin
beşinci fıkrasında belirtilen uyuşmazlık tutanağının tebliği tarihinden
itibaren altmış gün içinde alınabilir ve bu süre içerisinde altı iş günü
önceden karşı tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya konulabilir. Bu süre
içerisinde, grev kararının alınmaması veya uygulanacağı tarihin karşı
tarafa bildirilmemesi hâlinde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi düşer.
(2) Uyuşmazlığın tarafı olan
işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren, grev kararının
kendisine tebliğinden itibaren altmış gün içinde lokavt kararı alabilir ve
bu süre içerisinde altı iş günü önceden karşı tarafa bildirilecek tarihte
uygulamaya koyabilir.
(3) Grev ve lokavt kararları,
kararı alan tarafça işyeri veya işyerlerinde derhâl ilan edilir.
(4) Bildirilen tarihte
başlamayan grev hakkı veya lokavt düşer. Süresi içinde grev kararı
uygulamaya konulmamışsa ve alınmış bir lokavt kararı da yoksa veya lokavt
da süresi içinde uygulamaya konulmamışsa yetki belgesinin hükmü kalmaz.
(5) Grev ve lokavt kararlarının
uygulanacağı tarih, kararı alan tarafça karşı tarafa tebliğ edilmek üzere
notere ve bir örneği de görevli makama tevdi edilir. Uygulama tarihi,
kararı alan tarafça ayrıca işyeri veya işyerlerinde derhâl ilan edilir.
(6) Grup toplu iş sözleşmesine
ilişkin uyuşmazlıklarda grev kararı, uyuşmazlığın kapsamındaki işyerlerinin
bir kısmı için alınmış olsa dahi lokavt kararı uyuşmazlığın kapsamındaki
başka işyerleri için de alınabilir.
(7) Kanuni grev kararı alınan
bir uyuşmazlıkta Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı uyuşmazlığın çözümü için
bizzat arabuluculuk yapabileceği gibi bir kişiyi de arabulucu olarak
görevlendirebilir.
Grev oylaması
MADDE 61 – (1) Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o
işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden itibaren
altı iş günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı
başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı iş
günü içinde grev oylaması yapılır.
(2) Oylamaya ilişkin itirazlar, oylama
gününden başlayarak üç iş günü içinde mahkemeye yapılır. İtiraz, mahkemece
üç iş günü içinde kesin olarak karara bağlanır.
(3) Oylamada grev ilanının
yapıldığı tarihte işyerinde çalışan işçilerden oylamaya katılanların salt
çoğunluğu grevin yapılmaması yönünde karar verirse, bu uyuşmazlıkta alınan
grev kararı uygulanamaz. Bu durumda 60 ıncımaddenin
birinci fıkrasında belirtilen sürenin sonuna kadar anlaşma sağlanamazsa
veya 51 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde işçi
sendikası Yüksek Hakem Kuruluna başvurmazsa yetki belgesinin hükmü kalmaz.
(4) İşletme toplu iş sözleşmesi
yapılmasına ilişkin uyuşmazlıkta grev oylaması talebi, işletmenin her bir
işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yapılır. Grev oylaması isteyen
işçilerin sayısının yeterli orana ulaşıp ulaşmadığının tespiti ile grev
oylamasının sonuçları işletme merkezinin bağlı bulunduğu görevli makamda
toplanır ve toplu sonuç orada belirlenir.
(5) Grup toplu iş sözleşmesi
yapılmasına ilişkin uyuşmazlıkta grev oylaması talebi, grubun her bir
işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yapılır. Grev oylaması isteyen
işçilerin sayısının yeterli orana ulaşıp ulaşmadığının tespiti ile grev
oylamasının sonuçları her işyeri için ayrıca belirlenir.
(6) Grev oylamasının usul ve
esasları Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Grev ve lokavt yasakları
MADDE
62 – (1) Can ve mal kurtarma
işlerinde; cenaze işlerinde ve mezarlıklarda; şehir şebeke suyu, elektrik,
doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan
başlayan petrokimya işlerinde; bankacılık hizmetlerinde; Millî Savunma
Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca
doğrudan işletilen işyerlerinde; kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve
şehir içi toplu taşıma hizmetlerinde ve hastanelerde grev ve lokavt
yapılamaz.
(2) Bakanlar Kurulu, genel
hayatı önemli ölçüde etkileyen doğa olaylarının gerçekleştiği yerlerde bu
durumun devamı süresince yürürlükte kalmak kaydıyla gerekli gördüğü
işyerlerinde grev ve lokavtı yasaklayabilir. Yasağın kalkmasından itibaren
altmış gün içinde altı iş günü önce karşı tarafa bildirilmek kaydıyla grev
ve lokavt uygulamasına devam edilir.
(3) Başladığı yolculuğu yurt
içindeki varış yerlerinde bitirmemiş deniz, hava, demir ve kara ulaştırma
araçlarında grev ve lokavt yapılamaz.
Grev ve lokavtın ertelenmesi
MADDE 63 – (1) Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir
grev veya lokavt genel sağlığı veya millî güvenliği bozucu nitelikte ise
Bakanlar Kurulu bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı altmış gün süre ile
erteleyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar.
(2) Erteleme kararının yürürlüğe
girmesi üzerine, 60 ıncı maddenin
yedinci fıkrasına göre belirlenen arabulucu, uyuşmazlığın çözümü için
erteleme süresince her türlü çabayı gösterir. Erteleme süresi içerisinde
taraflar aralarında anlaşarak uyuşmazlığı özel hakeme de götürebilir.
(3) Erteleme süresinin sonunda
anlaşma sağlanamazsa, altı iş günü içinde taraflardan birinin başvurusu
üzerine uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulunca çözülür. Aksi takdirde işçi
sendikasının yetkisi düşer.
Grev ve lokavtın uygulanması
MADDE 64 – (1) İşçiler greve katılıp katılmamakta serbesttir.
Greve katılan işçiler ile lokavta maruz kalan işçiler işyerinden ayrılmak
zorundadır. Greve katılmayan veya katılmaktan vazgeçenlerin işyerinde
çalışmaları hiçbir şekilde engellenemez. Ancak, işveren bu işçileri
çalıştırıp çalıştırmamakta serbesttir.
(2) Greve katılan veya lokavta
maruz kalan işçilerin işyerine giriş çıkışı engellemeleri yasaktır.
(3) Grev başlamadan önce
üretilen ürünlerin satılmasına ve işyeri dışına çıkarılmasına engel
olunamaz.
(4) Greve katılmayıp çalışan
işçilerin ürettiği ürünlerin satılmasına ve işyeri dışına çıkarılmasına,
işyeri için gerekli maddelerin, araç ve gereçlerin işyerine sokulmasına engel
olunamaz. Bu fıkraya göre işlerin görülmesinde 68 inci madde hükümleri
uygulanır.
(5) Grev esnasında greve karar
veren sendikanın kusurlu hareketi sonucu grev uygulanan işyerinde neden
olunan maddi zarardan sendika sorumludur. Yetkili işçi sendikasının kararı
olmadan işçi ya da yöneticilerin bireysel eylemlerinden kaynaklanan
zararlardan kusuru olan yönetici ya da işçi sorumludur.
Kanuni grev ve lokavta
katılamayacak işçiler
MADDE
65 – (1) Hiçbir surette üretim
veya satışa yönelik olmamak kaydıyla niteliği bakımından sürekli olmasında
teknik zorunluluk bulunan işlerde faaliyetin devamlılığını veya işyeri
güvenliğini, makine ve demirbaş eşyalarının, gereçlerinin, hammadde, yarı
mamul ve mamul maddelerin bozulmamasını ya da hayvan ve bitkilerin
korunmasını sağlayacak sayıda işçi, kanuni grev ve lokavt sırasında
çalışmak, işveren de bunları çalıştırmak zorundadır.
(2) Grev ve lokavt dışında
kalacak işçilerin niteliği, sayısı ve yedekleri, işveren veya işveren
vekili tarafından toplu görüşmenin başlamasından itibaren altı iş günü
içinde işyerinde yazı ile ilan edilir ve bu ilanın bir örneği taraf işçi
sendikasına tebliğ edilir. Bu tebliğden itibaren altı iş günü içinde işçi
sendikası mahkemeye itirazda bulunmazsa ilan hükümleri kesinleşir. İtiraz
hâlinde mahkeme altı iş günü içinde kesin olarak karar verir.
(3) Grev ve lokavta
katılamayacak işçiler her ne sebeple olursa olsun kanuni süre içinde tespit
edilmemiş ise işveren veya işçi sendikası çalışacak işçi sayısının
tespitini süre geçtikten sonra da görevli makamdan isteyebilir. Görevli
makam bu tespiti en kısa zamanda yaparak taraflara tebliğ eder. Gerekli
hâllerde görevli makam resen tespitte bulunabilir. Görevli makamın
tespitine karşı, taraflardan her biri mahkemeye altı iş günü içinde itiraz
edebilir. Mahkeme altı iş günü içinde kesin olarak karar verir.
(4) Grev ve lokavtın
uygulanacağı dönemde hangi işçilerin işyerinde çalışmaya devam edecekleri
görevli makamca grev ve lokavt kararının bildirilmesinden itibaren üç iş
günü içinde resen tespit edilerek ilgili işverene ve işçilere yazı ile
bildirilir. O işyerinde çalışan ve toplu görüşmede taraf olan işçi
sendikası ve şubesinin yöneticileri bu hükme tabi tutulamaz.
(5) İşveren, grev ve lokavta
katılamayacak işçilerden herhangi bir nedenle çalışmayanların yerine
görevli makamın yazılı izni ile yeni işçi alabilir.
Grev hakkının ve lokavtın
güvencesi
MADDE 66 – (1) Toplu iş sözleşmelerine ve iş sözleşmelerine,
grev hakkı veya lokavttan vazgeçilmesine veya bunların kısıtlanmasına dair
konulacak hükümler geçersizdir.
(2) Kanuni bir grev kararının
alınmasına katılma, teşvik etme, greve katılma veya greve katılmaya teşvik
etme nedeniyle bir işçinin iş sözleşmesi feshedilemez.
(3) Grev ve lokavt süresince
işçiler, sigorta yardımlarından 31/5/2006 tarihli
ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun ilgili
hükümlerine göre yararlanır.
Kanuni grev ve lokavtın iş
sözleşmelerine etkisi
MADDE 67 – (1) Kanuni greve katılan, greve katılmayan veya
katılmaktan vazgeçip de grev nedeniyle çalıştırılamayan ve kanuni lokavta
maruz kalan işçilerin iş sözleşmeleri grev ve lokavt süresince askıda
kalır.
(2) İşveren, grev ve lokavt
nedeniyle iş sözleşmeleri askıda kalan işçilerin grev veya lokavtın
başlamasından önce işleyen ücretlerini ve eklerini olağan ödeme gününde
ödemek zorundadır. Ödemeyi yapacak personel de bunun için çalışmakla
yükümlüdür. Aksi hâlde 65 inci maddenin beşinci fıkrası hükmü uygulanır.
(3) Grev ve lokavt süresince iş
sözleşmeleri askıda kalan işçilere bu dönem için işverence ücret ve sosyal
yardımlar ödenemez, bu süre kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
Toplu iş sözleşmelerine ve iş sözleşmelerine bunların aksine hüküm
konulamaz.
İşçi alma ve başka işe girme
yasağı
MADDE 68 – (1) İşveren, kanuni bir grev veya lokavt süresince,
67 nci madde hükmü gereğince iş
sözleşmeleri askıda kalan işçilerin yerine, sürekli ya da geçici olarak
başka işçi alamaz veya başkalarını çalıştıramaz. Ancak greve katılamayacak
ve lokavta maruz bırakılamayacak işçilerden, ölen, kendi isteği ile ayrılan
veya iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilenlerin yerine
yeni işçi alınabilir. İşverenin bu yasağa aykırı hareketi, taraf sendikanın
yazılı başvurusu hâlinde görevli makamca denetlenir.
(2) Greve katılmayan veya
katılmaktan vazgeçen işçiler, ancak kendi işlerinde çalıştırılabilir.
Bu işçilere, greve katılan işçilerin işleri yaptırılamaz.
(3) Kanuni bir grev ve lokavt
dolayısıyla iş sözleşmeleri askıda kalan işçiler, grev veya lokavt
süresince başka bir işverenin yanında çalışamaz. Aksi hâlde işçinin iş
sözleşmesi işverence haklı nedenle feshedilebilir. Ancak kısmi süreli iş
sözleşmesi ile çalışan işçiler, kanuni haftalık çalışma süresini
tamamlayacak süreyi aşmamak üzere başka bir işverenin işyerinde
çalışabilir.
Kanuni grev ve lokavtın konut
haklarına etkisi
MADDE 69 – (1) İşveren, kanuni bir grev veya lokavt süresince
greve katılan veya lokavta uğrayan işçilerin oturdukları ve kendisi
tarafından sağlanmış olan konutlardan çıkmalarını isteyemez.
(2) İşveren, bu konutlarda
oturan işçilerden, grev ve lokavt süresi içinde konutların onarımı, su,
gaz, aydınlatma ve ısıtma giderleri ile rayiç kirayı talep edebilir.
(3) İşveren, konutların su, gaz,
aydınlatma ve ısıtma hizmetlerini, kanuni grev ve lokavt süresince
kısıntıya uğratamaz. Ancak bu hizmetlerin kanuni grev ve lokavt yüzünden
kısıntıya uğramış olanlarının devamı, işçiler tarafından istenemez.
Kanun dışı grev ve lokavtın
sonuçları
MADDE 70 – (1) Kanun dışı grev yapılması hâlinde işveren,
grevin yapılması kararına katılan, grevin yapılmasını teşvik eden, greve
katılan veya katılmaya ya da devama teşvik eden işçilerin iş sözleşmelerini
haklı nedenle feshedebilir.
(2) Kanun dışı bir grev
yapılması hâlinde bu grev nedeniyle işverenin uğradığı zararlar, greve
karar veren işçi kuruluşu veya kanun dışı grev herhangi bir işçi
kuruluşunca kararlaştırılmaksızın yapılmışsa, bu greve katılan işçiler
tarafından karşılanır.
(3) Kanun dışı lokavt yapılması
hâlinde işçiler iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir. İşveren, bu
işçilerin lokavt süresine ilişkin iş sözleşmesinden doğan bütün haklarını
bir iş karşılığı olmaksızın ödemek ve uğradıkları zararları tazmin etmekle
yükümlüdür.
Tespit davası
MADDE 71 – (1) Taraflardan her biri, karar verilen veya
uygulanmakta olan bir grev veya lokavtın kanun dışı olup olmadığının
tespitini mahkemeden her zaman talep edebilir. Mahkeme bir ay içinde karar
verir. Kararın temyizi hâlinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karara
bağlar. Verilecek karar, tarafları, işçi ve işveren sendikasının üyelerini
bağlar ve ceza davaları için kesin delil teşkil eder.
(2) Hâkim tedbir olarak dava
konusu grev veya lokavtın durdurulmasına karar verebilir.
Grev hakkının ve lokavtın kötüye
kullanılması
MADDE 72 – (1) Taraflardan birinin veya Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanının başvurusu üzerine mahkemece, grev hakkı veya lokavtın
iyi niyet kurallarına aykırı tarzda toplum zararına veya millî servete
zarar verecek şekilde kullanıldığının tespit edilmesi hâlinde, uygulanmakta
olan grev veya lokavtın durdurulmasına karar verilir.
(2) Kanuni bir lokavtın işyerini
temelli olarak kapalı tutmak amacıyla yapıldığı kesinleşmiş mahkeme
kararıyla belirlenirse, mahkeme kararının lokavt yapmış işverene veya
işveren sendikasına bildirilmesi ile birlikte lokavt durdurulur. Mahkeme
kararına rağmen lokavtın uygulanmaya devam edilmesi, işçilere 70 inci madde
hükümlerinden yararlanma hakkı verir.
Grev ve lokavt gözcüleri
MADDE 73 – (1) İşyerinde grev ilan etmiş olan işçi sendikası,
kanuni bir grev kararına uyulmasını sağlamak için güç kullanmaksızın ve
tehditte bulunmaksızın kendi üyelerinin grev kararına uyup uymadıklarını
denetlemek amacıyla, işyerinin giriş ve çıkış yerlerine, kendi üyeleri
arasından en çok dörder grev gözcüsü koyabilir.
(2) Grev gözcüleri, işyerine
giriş ve çıkışlara engel olamaz, giren ve çıkanları kontrol amacıyla dahi
durduramaz.
(3) İşyerinde lokavt ilan etmiş
olan işveren sendikası, kanuni bir lokavt kararına uyulmasını sağlamak için
güç kullanmaksızın ve tehditte bulunmaksızın kendi üyelerinin lokavt
kararına uyup uymadıklarını denetlemek amacıyla lokavtın kapsamına giren
işyerlerine gözcüler gönderebilir.
Grev ve lokavt hâlinde mülkî
amirin yetkileri
MADDE 74 – (1) Mahallin en büyük mülkî amirleri halkın günlük
yaşamı için zorunlu olan ve aksaması muhtemel hizmet ve ihtiyaçları
karşılayacak, işyerinde faaliyetin devamlılığını sağlayacak tedbirleri
alır.
(2) Grev ve lokavtın uygulanması
sırasında mahallin en büyük mülkî amirinin kamu düzenine ilişkin alacağı
tedbirler, kanuni bir grev veya lokavtın uygulanmasını engelleyici nitelik
taşıyamaz.
Grev ve lokavtı sona erdirme
kararı
MADDE 75 – (1) Kanuni bir grev veya lokavtı sona erdirme kararı,
kararı alan tarafça ertesi iş günü sonuna kadar yazı ile karşı tarafa ve
görevli makama bildirilir.
(2) Grevin veya lokavtın sona
erdiği, görevli makam tarafından işyerinde ilan edilir. Kanuni grev ve
lokavt, ilanın yapılması ile sona erer.
(3) Grevin uygulanmasına son
verilmesi lokavtın, lokavtın uygulanmasına son verilmesi grevin
kaldırılmasını gerektirmez.
(4) Grevi uygulayan işçi
sendikasının herhangi bir nedenle kapatılması, feshedilmesi veya infisah
etmesi hâllerinde grev ve alınmış bir karar varsa lokavt kendiliğinden sona
erer ve yetki belgesi hükümsüz olur.
(5) Lokavtı uygulayan işveren
sendikasının herhangi bir nedenle kapatılması, feshedilmesi veya infisah
etmesi hâllerinde lokavt kendiliğinden sona erer.
(6) Grevi uygulayan sendikanın,
yetki tespiti için başvurduğu tarihte işyerindeki üyesi işçilerin dörtte
üçünün sendika üyeliğinden ayrıldıklarının tespiti hâlinde, ilgililerden
biri grevin sona erdirilmesi için mahkemeye başvurabilir. Mahkemece
belirlenecek tarihte grevin sona ereceği ikinci fıkradaki usule göre ilan
edilir.
ON İKİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Sendikanın faaliyetinin
durdurulması
MADDE 76 – (1) Sendikanın faaliyetinin durdurulması hâlinde,
yedinci ila on ikinci bölümlerde belirtilen işlemler ve uygulamalar,
durdurma kararıyla birlikte askıya alınır. Bu işlemler ve uygulamalar,
sendikanın faaliyete geçmesi ile kaldığı yerden devam eder.
Tutanaklar ve sicil
MADDE 77 – (1) Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü bu Kanun gereğince
kendisine tevdi edilen tutanak ve yazıları aldığı tarihten başlayarak üç iş
günü içinde Bakanlığa gönderir. Bir nüshasını da dosyasında saklar.
(2) Bakanlık, toplu iş
sözleşmeleri için bir sicil tutar. Toplu iş sözleşmesinin metni üzerinde
anlaşmazlık çıktığı takdirde, Bakanlıkça sicile kaydedilmiş metin esas
alınır. Sicilin tutulmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
bir yönetmelikle düzenlenir.
Ceza hükümleri
MADDE 78 – (1) Bu Kanuna göre;
a) 6 ncı maddede
belirtilen sendikalar için kurucu olabilme şartlarına sahip olduğuna
ilişkin gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar, fiilleri daha ağır bir cezayı
gerektirmediği takdirde yediyüz Türk
Lirası,
b) 14 üncü maddeye göre
yapılacak seçimlerle ilgili oylamalara ve bu oylamaların sayım ve dökümüne
hile karıştıranlar, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği
takdirde beşbin Türk Lirası,
c) 17 nci maddeye
aykırı olarak üye kaydedenler ile 19 uncu maddeye aykırı olarak üye kalmaya
veya üyelikten ayrılmaya zorlayanlar, fiilleri daha ağır bir cezayı
gerektirmediği takdirde her bir üyelik için yediyüz Türk
Lirası,
ç) 26 ncı maddenin
altıncı fıkrasına aykırı hareket edenler ile yedinci fıkrasına göre siyasi
partilerin ad, amblem, rumuz veya işaretlerinin kullanılmasına karar veren
veya kullananlar beşbin Türk Lirası,
d) 28 inci maddenin ikinci ve
üçüncü fıkralarına aykırı hareket eden kuruluşların yetkili
sorumluları binbeşyüzTürk Lirası, fiilin
tekrarı hâlinde ise ayrıca bağış miktarı kadar,
e)
Bu Kanunda kanuni grev veya lokavt için belirtilen şartlar
gerçekleşmeksizin alınan bir grev veya lokavt kararının uygulanması
hâlinde; grev veya lokavta karar verenler, böyle bir grev veya lokavta
karar verilmesine veya uygulanmasına veya bunlara katılmaya veya devama zorlayan
veya teşvik edenler ile lokavta katılanlar ve devam edenler fiilleri daha
ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde beşbin Türk
Lirası,
f) Kanun dışı greve katılanlar
ve devam edenler yediyüz Türk Lirası,
g) Kanuni bir grev veya lokavt
kararının bu Kanunda yazılı usul ve esaslar dışında uygulanması hâlinde, bu
kararı uygulayanlar, uygulanmasına veya devamına zorlayanlar veya teşvik
edenler beşbin Türk Lirası,
ğ) Grev veya lokavtın mahkeme
kararıyla sürekli veya geçici, tamamen veya kısmen yasaklanmasına rağmen,
kararı kaldırmayanlar, uygulamaya devam edenler, devamına teşvik edenler,
zorlayanlar, katılan ve katılmaya devam edenler fiilleri daha ağır bir
cezayı gerektirmediği takdirde beşbin Türk
Lirası,
h) Greve katıldıkları veya
lokavta maruz kaldıkları hâlde, grev veya lokavtın uygulandığı
işyerlerinden ayrılmayanlar ile işçileri bu eylemlere zorlayan veya teşvik
edenler fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirdeyediyüz Türk
Lirası,
ı) 65 inci maddede belirtilen
izni almadan yeni işçi alan işveren, izinsiz aldığı her bir işçiyle ilgili
olarak yediyüzTürk Lirası,
i) 68 inci madde hükmüne aykırı
olarak grev yapan işçilerin yerine işçi çalıştıran işveren veya işveren
vekili, aldığı her bir işçiyle ilgili olarak binbeşyüz Türk
Lirası,
j) İşçi sendikasının üyesi
olmayan grev gözcüleri ile 73 üncü madde hükümlerine aykırı davranan grev gözcüleribinbeşyüz Türk Lirası,
idari para cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu maddenin birinci
fıkrasının (a) ve (d) bentlerinde belirtilen fiilleri işleyenler, idari
yaptırım kararının kesinleşmesinden itibaren beş yıl süreyle sendika
organlarında görev alamaz.
(3) Birinci fıkrada öngörülen
idari yaptırımlar, gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu İl
Müdürünce verilir.
Görevli ve yetkili mahkeme
MADDE 79 – (1) Bu Kanunun uygulanmasından doğan uyuşmazlıklar
iş davalarına bakmakla görevli ve yetkili mahkemelerde görülür. Ancak
yedinci ila on birinci bölümlerin uygulanmasından doğan uyuşmazlıklar için,
görevli makamın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Diğer kanunların uygulanması
MADDE 80 – (1) Kuruluşlar hakkında, bu Kanunda hüküm bulunmayan
hâllerde 4721 sayılı Kanun ile4/11/2004 tarihli ve 5253 sayılı
Dernekler Kanununun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanır.
(2) Toplu iş sözleşmeleri hakkında,
bu Kanunda hüküm olmayan hâllerde 4721 sayılı Kanun
ve 11/1/2011tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile iş
sözleşmesini düzenleyen diğer kanunların bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri
uygulanır.
(3) Bu Kanunda aksi
öngörülmedikçe, bu Kanunun uygulanmasına ilişkin tebligat 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu
hükümlerine göre yapılır.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
MADDE 81 – (1) 5/5/1983 tarihli
ve 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 5/5/1983 tarihli ve 2822 sayılı Toplu İş
Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ve 30/1/1950 tarihli ve 5521 sayılı İş
Mahkemeleri Kanununun 1 inci maddesinin ikinci fıkrasının (A) bendi
yürürlükten kaldırılmıştır.
(2) Diğer mevzuatta 2821 ve 2822
sayılı kanunlara yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Kuruluşlar bu Kanun gereği yapmak zorunda oldukları
tüzük değişikliklerini bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde
yönetim kurulu kararıyla gerçekleştirir. Tüzük değişiklikleri, yapılacak
ilk genel kurulun onayına sunulur. Ancak, sendikalar faaliyet göstereceği
işkolunu, bu Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen
yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir ay içerisinde yönetim kurulu
kararıyla belirler.
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bakanlık, 19 uncu maddede belirtilen yönetmeliğin
yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde kayıtlarında yer alan üye
listelerini işçi sendikalarına gönderir. Sendikalar, varsa itirazlarını bir
ay içinde Bakanlığa bildirir. Bakanlık, itirazları en geç bir ay içinde
karara bağlar.
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin düzenlemeler, bu
Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde yürürlüğe konulur. Bu
düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar, mülga 2821 ve 2822 sayılı kanunlara
dayanılarak yürürlüğe konulan düzenlemelerin bu Kanuna aykırı olmayan
hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.
GEÇİCİ
MADDE 4 – (1) 17 nci maddenin
beşinci fıkrasında belirtilen sendika üyeliğinin kazanılması ve 19 uncu
maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarında belirtilen sendika üyeliğinden
çekilme işlemlerinin e-Devlet kapısı üzerinden yapılması; bu Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren birinci yılın sonuna kadar, mülga 2821
sayılı Kanunun 22 nci maddesinin üçüncü
ve beşinci fıkraları ile 25 inci maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine göre
yapılır.
GEÇİCİ MADDE 5 – (1) Kanunun yayımı tarihinde sendika yöneticisi olduğu
için iş sözleşmesini feshetmiş olan yöneticiler hakkında 23 üncü maddenin
ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri uygulanır. Ancak 23 üncü maddenin ikinci
fıkrasındaki nedenlerden biri ile görevi sona eren yöneticiler, bu tarihten
itibaren bir ay içerisinde işverene başvurmak kaydıyla emsal ücret
üzerinden kıdem tazminatına hak kazanır.
GEÇİCİ MADDE 6 – (1) 41 inci maddenin birinci ve beşinci fıkraları ile 43
üncü maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarında yer alan kurulu bulunduğu
işkolunda en az yüzde üç üye şartı, Ekonomik ve Sosyal Konseye üye
konfederasyonlara bağlı işçi sendikaları için Ocak 2013 istatistiğinin
yayımı tarihinden 1/7/2016 tarihine
kadar yüzde bir, 1/7/2018 tarihine kadar yüzde iki olarak uygulanır.
(2) En son yayımlanan 2009
istatistiği sonrasında, 15/9/2012 tarihine
kadar kurulmuş ve Ekonomik ve Sosyal Konseye üye konfederasyonlara üye
olmuş işçi sendikalarının bu Kanunun yürürlük tarihinden Ocak 2013
istatistiklerinin yayımlandığı tarihe kadar yapacakları yetki tespit
talepleri, 41 inci maddenin birinci fıkrasında yer alan işyeri veya işletme
çoğunluğu şartlarına göre Bakanlıkça sonuçlandırılır.
(3)
Ocak 2013 istatistiklerinin yayımlandığı tarihe kadar, Bakanlığa yapılmış
olan yetki tespit başvuruları ile taraf oldukları bu Kanunun yürürlüğünden
önce imzalanmış toplu iş sözleşmesi Ocak 2013 istatistiklerinin yayımı
tarihinden sonra sona erecek olan sendikaların, bir sonraki toplu iş
sözleşmesiyle sınırlı olmak üzere yapacakları yetki tespit başvuruları
mülga 2822 sayılı Kanunun 12 nci maddesine
göre Bakanlıkça yayımlanmış Temmuz 2009 istatistiklerine ve mülga 2822
sayılı Kanunda belirtilen hükümlere göre sonuçlandırılır.
(4) Bu Kanunun yürürlük
tarihinden önce başlamış toplu iş sözleşmesi görüşmeleri ve toplu iş
uyuşmazlıkları mülga 2822 sayılı Kanun ve bu Kanuna dayalı tüzük ve
yönetmeliklere göre sonuçlandırılır.
Yürürlük
MADDE 82 – (1) Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 83 – (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
6/11/2012
(1) Sayılı Cetvel için tıklayınız.
|